Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6
Hoofdstuk 7 Hoofdstuk 8 Hoofdstuk 9
Hoofdstuk 10 Hoofdstuk 11 Hoofdstuk 12
Hoofdstuk 13 Hoofdstuk 14 Hoofdstuk 15
Voor ‘smal’ lezen >> Blog
Inleiding
Van alle Brieven in het NT kan van de Romeinenbrief het gemakkelijkst worden vastgesteld wanneer, waar en onder welke omstandigheden ze werd geschreven. In zijn Tweede Korinthebrief had Paulus namelijk herhaaldelijk zijn derde bezoek aan de gemeente aldaar aangekondigd, en uit de Handelingen vernemen wij dat dit derde bezoek inderdaad werd gerealiseerd (2Ko 12:14; 13:1). Zie: Verschil.
Lukas heeft daarover in Hn 20:1-6 het volgende vastgelegd: Hij [Paulus] kwam aan in Griekenland [Hellas] en bracht daar drie maanden door.
Wanneer we andere beschikbare gegevens dienaangaande met elkaar combineren komen we uit op de maanden november - december 56 AD en januari 57 AD. In die periode moet Paulus de Romeinenbrief hebben geschreven, aangezien hij de broeders in Rome laat weten dat hij op het punt staat zijn reis voort te zetten met Jeruzalem als eindbestemming. De door Macedonië en Achaja bijeengebrachte collectegelden, bestemd voor de noodlijdende broeders in Jeruzalem, moesten aan de gemeente aldaar worden afgeleverd.
Tegen het einde van zijn Brief maakt hij melding van die missie, waarbij hij hen die in Rome zijn tegelijkertijd deelgenoot maakt van zijn zorgen over een goede afloop:
Nu sta ik op het punt naar Jeruzalem te vertrekken ter ondersteuning van de heiligen. Want Macedonië en Achaje hebben besloten een collecte te houden voor de armen onder de heiligen in Jeruzalem… Maar ik doe een beroep op u, broeders en zusters, in de naam van onze Heer Jezus Christus en de liefde van de Geest: Sta mij bij in de strijd; bid voor mij tot God, dat ik mag ontkomen aan de weerspannigen in Judea, en dat mijn hulpactie voor Jeruzalem bij de heiligen aldaar in goede aarde mag vallen (Rm 15:25-26, 30-31; wv).
Blijkbaar werd de Brief tegen het einde van zijn bezoek aan Korinthe, rond januari 57 AD, aan Phebe meegegeven bij haar vertrek naar Rome:
Ik beveel u onze zuster Febe aan, diaken van de gemeente te Kenchreeën. Ontvang haar in de Heer zoals christenen past, en sta haar bij in alle zaken waarin zij uw hulp nodig heeft. Want zelf is zij voor velen, en ook voor mij, een beschermster geweest (Rm 16:1-2; wv).
Maar uit Paulus’ verzoek om voorbede voor hem moeten wij kennelijk concluderen dat hij verwachtte dat Febe met de Brief eerder in Rome zou aankomen dan hijzelf te Jeruzalem met de collectegelden.
Aangezien de apostel zijn broeders te Rome zo direct bij zijn verdere reis naar Jeruzalem betrok en met hen zijn zorgen deelde over een voorspoedige afloop, rijst de vraag of die kwestie ook veel te maken had met het doel van zijn Brief. Ja, wat bewoog Paulus vooral om hun deze Brief te schrijven?
Met anderen delen wij de opvatting dat het de apostel toentertijd met name ging om de eenheid binnen Jezus’ Gemeentelichaam. Weliswaar benutte hij de Brief ook om zijn reisplannen aan de Romeinen te ontvouwen; via hen zou hij zelfs Spanje willen bereiken. Maar nu ligt toch in eerste instantie zijn ontmoeting met de gemeente in Jeruzalem vlak voor hem en hij is zich er heel goed van bewust dat zijn evangelieprediking onder de Heidenen voor veel Joden aanstootgevend is, zelfs onder degenen die Jezus als de gekomen Messias belijden.
De prangende vraag die hem bezig hield was dus vooral of de leden van Jezus’ Gemeentelichaam, een mix van Joden en Heidenen, er in de praktijk van hun godsdienstig leven blijk van zouden geven dat zij door de werking van Gods geest hecht met elkaar verenigd waren. In 1Ko 12:13 had hij daarover dit geschreven: In één geest werden wij allen tot één lichaam gedoopt, hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij slaven, hetzij vrijen, en allen werden wij in één geest gedrenkt.
Voor Paulus was blijkbaar in dit opzicht de collecte een belangrijke toets: Zou die gave, afkomstig van heidenchristelijke wetsvrije gemeenten als teken van eenheid door de joodschristelijke wetsgetrouwe gemeenten worden aanvaard?
We laten het aan de lezer over om aan de hand van Hn 21:17-22 daaromtrent eigen conclusies te trekken en een en ander ook te vergelijken met wat de apostel zo’n vijf jaar later in de gevangenschapsbrief aan de Filippenzen schreef, met name in Fp hdst 3 over de besnijdenis, op de noodzaak waarvan men binnen de wetsgetrouwe gemeenten bleef aandringen.
παυλος δουλος χριστου ιησου κλητος αποστολος αφωρισμενος εις ευαγγελιον θεου ο προεπηγγειλατο δια των προφητων αυτου εν γραφαις αγιαις
1 Paulus, slaaf van Messias Jezus, geroepen apostel, afgezonderd voor Gods Evangelie,
2 dat hij tevoren beloofde door zijn profeten, in heilige Geschriften,
Teneinde Joden en Heidenen in het geloof te verenigen tot één harmonieuze Gemeente, Jezus’ Lichaam, moeten beide groepen gelovigen nauwkeurig weten wat het Evangelie van God behelst. Om die reden schrijft Paulus deze Brief en om zijn autoriteit in dat Evangelie te bevestigen presenteert hij zich als Jezus’ slaaf die tot het apostelambt werd geroepen en dat met de bedoeling om zich geheel op de verkondiging daarvan toe te leggen.
Tegen de tijd dat hij dit schreef was Paulus het mikpunt geworden van felle kritiek, vooral van de zijde der gelovigen met een judaïstische achtergrond en daarom laat hij die kritische tegenstanders meteen weten dat het Evangelie dat hij verkondigt de best denkbare 'papieren' heeft. Het fundament er voor was reeds gelegd in de Oudtestamentische, door God geïnspireerde Geschriften. Verderop in de Brief, in Rm 3:21, zal hij die omstandigheid nog beklemtonen door zijn lezers te laten weten dat reeds door de Wet en de Profeten was getuigd van Gods specifieke rechtvaardigheid waarop het Evangelie berust.
Wat de Wet betreft zal met name het eerste Boek van de Pentateuch, Genesis, in beeld komen en bij de Profeten het Boek Jesaja. Zo blijkt reeds de term Evangelie aan de LXX-versie van Js 40:9 ontleend te zijn: Eπ' ορος υψηλον αναβηθι ο ευαγγελιζομενος Σιων >> Beklim een hoge berg gij die goed nieuws verkondigt aan Sion.
Maar in de kern van de Brief krijgt de lezer bijna de indruk dat Paulus bij het schrijven de Jesajarol voortdurend opengeslagen naast zich had!
Zij die vertrouwd zijn met het Bijbelwiel bevreemdt dit niet, aangezien Romeinen met Genesis en Jesaja Spaak 1 van dat 'wiel' vormen.
περι του υιου αυτου του γενομενου εκ σπερματος δαυιδ κατα σαρκα του ορισθεντος υιου θεου εν δυναμει κατα πνευμα αγιωσυνης εξ αναστασεως νεκρων ιησου χριστου του κυριου ημων
3 betreffende zijn Zoon, die voortkwam uit Davids zaad naar [het] vlees,
4 die werd aangewezen als Zoon Gods in kracht naar [de] geest van heiligheid uit opstanding der doden, Jezus Messias, onze Heer,
Gods Zoon is het middelpunt van het Evangelie, de Messias die naar Gods belofte als Davids nakomeling in het vlees verscheen (2Sm 7) maar wel door heilige geest verwekt in de schoot van zijn aardse moeder Maria:
De engel zei tot haar: Wees niet bevreesd, Mariam, want je hebt gunst gevonden bij God, en zie, je zult in [je] schoot ontvangen en een zoon baren, en zijn naam moet je noemen: Jezus. Deze zal groot zijn en Zoon des Allerhoogsten worden genoemd, en de Heer God zal hem de troon van zijn vader David geven, en hij zal als koning over het huis van Jakob regeren tot in eeuwigheid, en aan zijn koninkrijk zal geen einde zijn… Heilige geest zal op je komen en kracht des Allerhoogsten zal je overschaduwen; daarom ook zal het heilige dat verwekt wordt, Gods Zoon worden genoemd.
Die zelfde geest der heiligheid bracht Jezus terug uit het dodenrijk [Sjeool of Hades], waardoor hij werd aangewezen als Zoon Gods in kracht. Bij uitzondering wordt Gods heilige geest op unieke wijze aangeduid als de geest van heiligheid, kennelijk als tegenstelling tot uit Davids zaad naar [het] vlees. Bij Jezus’ opstanding was alleen nog Gods heilige kracht in werking betrokken; er was geen enkele asociatie meer met de [onheilige] vleselijke menselijke natuur. De heiligheid van Gods geest ontrukte Gods Zoon aan elke onreine bezoedeling door zijn verblijf van drie dagen bij de doden.
δι ου ελαβομεν χαριν και αποστολην εις υπακοην πιστεως εν πασιν τοις εθνεσιν υπερ του ονοματος αυτου εν οις εστε και υμεις κλητοι ιησου χριστου πασιν τοις ουσιν εν ρωμη αγαπητοις θεου κλητοις αγιοις χαρις υμιν και ειρηνη απο θεου πατρος ημων και κυριου ιησου χριστου
5 door wie wij liefderijke gunst en apostelschap ontvingen tot geloofsgehoorzaamheid onder alle Heidenvolken vanwege zijn naam,
6 onder wie ook jullie zijn geroepenen van Jezus Messias,
7 aan allen die in Rome zijn, geliefden van God, geroepen heiligen: liefderijke gunst zij jullie en vrede van God, onze Vader, en van Heer Jezus Messias.
Door bemiddeling van de verrezen Messias is Paulus door God begenadigd met de toewijzing om mensen uit de Heidenvolken tot gehoorzaamheid aan de Heer, de Messias, te brengen. Met nadruk spreekt hij over 'geloofsgehoorzaamheid', wat aanzienlijk verschilt van de onderwerping aan Caesar die ook een Heer (Kurios) was en aan wie de mensen in de Grieks-Romeinse wereld zich moesten onderwerpen. In geloof gehoor geven aan het Evangelie is echter de eerste uiting van de gehoorzaamheid die God vraagt.
Door te zeggen dat zijn Romeinse broeders zich reeds onder die personen bevinden vermijdt de apostel de indruk dat hij naar Rome wil komen om hen tot die geloofsgehoorzaamheid te bewegen. Zij zijn zijns gelijken; ook zij zijn geroepenen van Messias Jezus, geroepen heiligen, mensen op wie God beslag heeft gelegd om een bepaalde taak in zijn voornemen te gaan vervullen.
πρωτον μεν ευχαριστω τω θεω μου δια ιησου χριστου περι παντων υμων οτι η πιστις υμων καταγγελλεται εν ολω τω κοσμω μαρτυς γαρ μου εστιν ο θεος ω λατρευω εν τω πνευματι μου εν τω ευαγγελιω του υιου αυτου ως αδιαλειπτως μνειαν υμων ποιουμαι παντοτε επι των προσευχων μου δεομενος ει πως ηδη ποτε ευοδωθησομαι εν τω θεληματι του θεου ελθειν προς υμας
8 Allereerst nu breng ik dank aan mijn God door Jezus Messias betreffende jullie allen, omdat jullie geloof in de hele wereld wordt verkondigd.
9 Want God, die ik in mijn geest dien in het Evangelie van zijn Zoon, is mijn getuige, hoe ik zonder ophouden aan jullie denk,
10 altijd in mijn gebeden smekend of ik er eindelijk eens in mag slagen om in de wil van God naar jullie toe te komen.
Dat over het geloof der Romeinen overal in die toenmalige wereld werd gesproken, kwam niet alleen omdat zij in de hoofdstad van het Rijk woonden maar ook dat hun geloof blijkbaar echt was en dat zij daarmee opvielen te midden van hun tijdgenoten. En ofschoon hij hun niet het Evangelie had gebracht - de gemeente was blijkbaar al in een vroeg stadium gesticht door diasporajoden die in 33 AD op de Pinksterdag te Jeruzalem aanwezig waren toen de geest werd uitgestort – brengt de apostel met nadruk zijn gevoelens van verbondenheid met hen tot uitdrukking.
Eerder had hij al pogingen ondernomen hen te bezoeken, maar die waren telkens stukgelopen. Op dat moment had Gods meetsnoer in Westelijke richting hem niet verder gebracht dan de stad Korinthe, zoals hij kort tevoren in 2Ko 10:13-16 had toegelicht.
Straks, in hoofdstuk 15 (vers 19) zal hij schrijven dat zijn Evangelieprediking hem tot dan toe niet verder dan Illyrië had gebracht, blijkbaar doelend op het huidige Dalmatië aan de Adriatische Zee. Aangezien hij direct daarop (in vers 22) nogmaals opmerkt dat hij vele malen werd verhinderd naar jullie toe te komen, krijgen we waarschijnlijk omtrent één van die mislukte pogingen opheldering. Hoe dan wel?
Paulus had kennelijk al vroeg het inzicht dat zijn zendingsstrategie het meeste effect zou hebben als hij de voornaamste steden, gelegen aan de goedgebaande wegen van het Romeinse Rijk, zou bezoeken en daar, te midden van volkrijke steden, zou trachten nieuwe gemeenten te stichten. Vanuit die gemeenten konden dan de nieuwe leerlingen in de omringende landstreken evangeliseren. Plaatselijke hoofdsteden zouden bovendien ook zelf bewoners van het 'platteland' aantrekken. Vergelijk Hn 19:1-10.
Het ligt daarom voor de hand dat de apostel, toen hij tijdens zijn tweede zendingsreis het vasteland van Europa had betreden en goede resultaten had geboekt in Filippi, Thessaloniki en Berea, verder zou willen reizen in Westelijke richting, langs de bekende Via Egnatia welke Byzantium verbond met de havenstad Dyrrhachium, het huidige Durres in Albanië en van daaruit oversteken naar Brindisium om verder langs de Via Appia ook Rome te bereiken. Uit Hn 16:11-12 en 17:1 komen we overigens te weten dat Paulus’ gezelschap reeds vanaf Filippi de Via Egnatia had gevolgd. Zie kaart.
Maar hij kwam inderdaad niet verder dan Illyrië. Het was namelijk precies de tijd waarop Joden en Jodenchristenen door het decreet van keizer Claudius, afgekondigd in 49 AD, bezig waren uit Rome weg te vluchten. Uit Hn 18 weten wij dat ook het bekende echtpaar Aquila en Priscilla tot die vluchtelingen behoorden. De berichten die de Joden hem overbrachten noodzaakten hem dan ook in Zuidelijke richting te reizen, naar Athene, waarna hij vervolgens ook Korinthe bereikte. En terwijl hij blijkbaar nogal zeer ontmoedigd in Korinthe aankwam, was het toch juist in die stad dat ’s-nachts de Heer in een visioen tot hem sprak: Vrees niet, maar blijf spreken en zwijg niet, want ik ben met je en geen mens zal je aanvallen om je schade te berokkenen, want ik heb veel volk in deze stad (Hn 18:1-11; 1Ko 2:1-5).
επιποθω γαρ ιδειν υμας ινα τι μεταδω χαρισμα υμιν πνευματικον εις το στηριχθηναι υμας τουτο δε εστιν συμπαρακληθηναι εν υμιν δια της εν αλληλοις πιστεως υμων τε και εμου ου θελω δε υμας αγνοειν αδελφοι οτι πολλακις προεθεμην ελθειν προς υμας και εκωλυθην αχρι του δευρο ινα τινα καρπον σχω και εν υμιν καθως και εν τοις λοιποις εθνεσιν ελλησιν τε και βαρβαροις σοφοις τε και ανοητοις οφειλετης ειμι ουτως το κατ εμε προθυμον και υμιν τοις εν ρωμη ευαγγελισασθαι
11 Want ik verlang er naar jullie te zien, om jullie in enige geestelijke genadegave te laten delen, tot jullie versterking,
12 dat wil zeggen, om in jullie midden tezamen bemoedigd te worden door ons wederzijds geloof, zowel dat van jullie als dat van mij.
13 Maar, broeders, ik wil niet dat jullie onkundig zijn dat ik dikwijls het voornemen had naar jullie toe te komen opdat ik ook onder jullie enige vrucht zou hebben, zoals ook onder de overige Heidenvolken. Tot nu toe werd ik echter verhinderd.
14 Zowel bij Grieken als Barbaren, zowel bij wijzen als onverstandigen sta ik in de schuld.
15 Vandaar mijn verlangen om ook aan jullie in Rome het Evangelie te verkondigen.
Hoewel Paulus ernaar verlangt zijn broeders in Rome te zien, wil hij zich toch niet aan hen opdringen. Als apostel der Heidenvolken moeten zij het natuurlijk niet vreemd vinden dat hij ook daar wil evangeliseren, of zoals hij het zelf noemt: enige vrucht hebben. Hij staat krachtens zijn goddelijke toewijzing immers bij alle volken in de schuld, zowel bij de beschaafde als de ongeletterde, de Barbaren. In de oudheid werden leden van vreemde volken - de volken buiten de Grieks-Romeinse beschaving - Barbaren genoemd, afgeleid van het Griekse woord βαρβαρος. Vandaar ons woord gebrabbel.
Hoe dan ook, Rome is beslist niet uitgesloten van zijn arbeidsveld, maar binnen de gemeente hoopt hij slechts op wederzijdse bemoediging en stichting; misschien kan hij hun van zijn kant in een of andere genadegave [charisma] laten delen. Zie: 1 Korinthe 14.
ου γαρ επαισχυνομαι το ευαγγελιον δυναμις γαρ θεου εστιν εις σωτηριαν παντι τω πιστευοντι ιουδαιω τε πρωτον και ελληνι δικαιοσυνη γαρ θεου εν αυτω αποκαλυπτεται εκ πιστεως εις πιστιν καθως γεγραπται ο δε δικαιος εκ πιστεως ζησεται
16 Want ik schaam mij het Evangelie niet, het is immers een kracht Gods tot redding voor een ieder die gelooft, eerst voor de Jood alsook voor de Griek.
17 Want Gods rechtvaardigheid wordt daarin geopenbaard, uit geloof tot geloof, zoals geschreven staat: Maar de rechtvaardige, uit geloof zal hij leven.
In zijn Eerste Korinthebrief had hij al vastgesteld dat, globaal gesproken, noch Joden noch Heidenen veel op hadden met het Evangelie:
Want het woord omtrent de martelpaal is inderdaad dwaasheid voor hen die vergaan, maar voor ons die gered worden is het een kracht Gods... Joden eisen tekenen en Grieken zoeken wijsheid, maar wij prediken een aan de paal gehangen Messias, voor Joden weliswaar een struikelblok maar voor Heidenen dwaasheid, voor hen echter die geroepenen zijn, zowel Joden als Grieken, [de] Messias, Gods kracht en Gods wijsheid.
(1Ko 1:18-24)
En nu wilde hij zich naar het centrum van de heidense cultuur, de metropool Rome, begeven waar hij hoopte ook enige vrucht te hebben. Welnu, ongeacht hoe dwaas en aanstootgevend het publiek zijn boodschap mocht vinden, hijzelf schaamde zich beslist niet voor het Evangelie; het is immers een kracht Gods tot redding voor een ieder die gelooft, eerst voor de Jood alsook voor de Griek.
Zijn boodschap is veel en veel meer dan een (holle) theorie of één van de vele wijsgerige systemen; het Evangelie is Gods middel om de mensheid van een zekere ondergang als gevolg van zonde te redden! En aangezien die kracht van God met name definitieve realiteit wordt bij de overgang naar het Millenniumrijk van de Messias, is de booschap zowel godsdienstig als eschatologisch. Hoe zou de apostel zich ooit voor een dergelijk perspectief kunnen schamen, hier bijna in de betekenis van verloochenen.
En dan nog iets wat het Evangelie zo doet verschillen van alle andere (pseudo) geestelijke stromingen: De redding die God biedt berust uitsluitend op geloof!
In zijn rechtvaardigheid had God allerlei inspanningen, of acties van de zijde der mensen kunnen eisen om hen voor redding te aanvaarden. In de religies der Heidenen is dat vrijwel altijd aan de orde; er moet gepresteerd worden. Maar dat is niet het geval bij de enige en ware God (Jh 17:3). Bij hem telt uitsluitend geloof, of beter nog omschreven: geloofsgehoorzaamheid, zoals ook al in vers 5 werd aangegeven.
In de uitspraak van Habakuk 2:4 vindt Paulus dienaangaande een aanwijzing van doorslaggevende betekenis: De rechtvaardige, uit geloof zal hij leven.
Het citaat van Habakuk bevindt zich niet toevallig in een context van te verwachten gebeurtenissen in de eindtijd of laatste dagen, want we constateerden reeds dat de redding die op grond van geloof zeker is, speciaal dán manifest zal worden, hoewel de leden van Jezus’ Gemeentelichaam dat vooruitzicht nu reeds - tijdens de eeuw of wereldperiode van de gemeente - in onderpand hebben.
In Hb 10:32-39 komen we te weten dat het Overblijfsel der Joden in de eindtijd veel te verduren zal krijgen, met name van de zijde der Antichrist, de joodse pseudomessias, degene die komt en niet zal uitblijven. Maar mijn rechtvaardige, uit geloof zal hij leven; en indien hij zich terugtrekt, heeft mijn ziel geen behagen in hem. Wij echter zijn niet van terugdeinzen, tot ondergang; maar van geloof, tot behoud van de ziel.
Zie: Niet terugdeinzen bij de Antichrist
Buiten de tekst ontleend aan Habakuk zal Paulus later ook uit het voorbeeld van Abraham aantonen (in hoofdstuk 4) dat de gerechtigheid die uit het geloof is reeds in de oude openbaring lag opgesloten.
De uitdrukking uit geloof tot geloof is een Hebreeuwse manier van spreken waardoor een voortdurende groei wordt aangeduid: De gerechtigheid ontstaat uit het geloof en doet op haar beurt het geloof weer toenemen; er is dus sprake van een steeds toenemend geloof.
Vanaf Rm 3:21 zal Paulus dit belangrijke thema, namelijk dat Gods gerechtigheid zich juist daarin openbaart, nog uitgebreid toelichten.
Verder is bij Paulus geloof een gave van God. Hij schenkt die gave als onderdeel van de vrucht van zijn heilige geest (Gl 5:22), maar ze wordt niet verkregen buiten zijn Woord om. In Rm 10:13-17 zal hij aantonen dat men pas kan geloven als men de feiten verneemt. Bij het tot geloof komen is daarom ook een verstandelijke onderwerping aan de geloofswaarheden van het Evangelie betrokken: Hoe zouden zij geloven van wie zij niet hoorden? Hoe zouden zij horen zonder iemand die verkondigt?
Middelpunt van het Evangelie is Gods Zoon, maar niemand kan tot hem komen tenzij de Vader hem trekt (Jh 6:44). De evangelieverkondiging die de steun heeft van Gods geest vormt het middel of proces om te 'trekken', zodat degenen die God tevoren in zijn voornemen kende tot het geloof geroepen worden (Rm 8:28-30).
De eersten die 'getrokken' (geroepen) werden waren Joden maar vanaf ongeveer 46 AD ging, wat Paulus’ Evangelieverkondiging betreft, Gods aandacht vooral uit naar hen die uit de Heidenvolken geroepen zouden worden; vandaar de volgorde eerst voor de Jood alsook voor de Griek, waarbij de Griek synoniem is met Heiden (Hn 13:44-49).
Zie ook: De 1:2 verhouding.
αποκαλυπτεται γαρ οργη θεου απ ουρανου επι πασαν ασεβειαν και αδικιαν ανθρωπων των την αληθειαν εν αδικια κατεχοντων διοτι το γνωστον του θεου φανερον εστιν εν αυτοις ο θεος γαρ αυτοις εφανερωσεν τα γαρ αορατα αυτου απο κτισεως κοσμου τοις ποιημασιν νοουμενα καθοραται η τε αιδιος αυτου δυναμις και θειοτης εις το ειναι αυτους αναπολογητους
18 Want Gods toorn wordt vanaf de hemel geopenbaard over alle goddeloosheid en ongerechtigheid der mensen, die de waarheid in ongerechtigheid ten onder houden,
19 omdat wat kenbaar is van God openbaar is onder hen, want God maakte het hun openbaar.
20 Zijn onzichtbare hoedanigheden worden immers sinds de schepping der wereld met het verstand duidelijk onderscheiden uit zijn werken, namelijk zijn eeuwige kracht én goddelijkheid, zodat zij niet te verontschuldigen zijn.
Wij zagen dat het Evangelie een kracht Gods is tot redding voor hen die er met een gehoorzaam en gelovig hart op reageren, wat zowel geldt voor Joden alsook voor Heidenen. Daardoor wordt de ware, innerlijke gerechtigheid bij God verkregen. Die belangrijke waarheid ontmoet echter veel tegenstand, ja, vijandschap, zoals trouwens het geval is met alle waarheid die God aan zijn getrouwen wil openbaren. Onder de funeste invloed van de demonenwereld, aangevoerd door de Satan, de heerser der demonen, hebben zijn menselijke aanhangers als zijn werktuigen gediend om alle goddelijke waarheid ten onder te houden.
De apostel gaat daarom nu aantonen dat die goddeloze, onrechtvaardige manier van handelen de oorzaak is geworden van alle zedelijke ellende waarin de mensheid gedompeld is. Heidenen, maar naderhand ook ongelovige Joden, zijn steeds dieper weggezonken in goddeloosheid en ongerechtigheid, reden waarom de mensheid nog meer aan het Evangelie van redding behoefte heeft!
In de Studie Het verlorene gevonden, met name in de parabel van De verloren zoon, wordt aannemelijk gemaakt dat ten tijde van de Spraakverwarring de jongste zoon - afbeeldend de Heidenwereld buiten het zaad van Sem - tot zijn vader zei: Vader, geef mij het toekomende deel van het vermogen (Lk 15:11-12). Maar waar liep die eigenzinnige houding op uit? In Lk 15:13-14 lezen wij het antwoord: Hij ging op reis naar het buitenland, naar een ver land, en daar verkwistte hij zijn vermogen door een verdorven leven te leiden. Toen hij nu alles er had doorgebracht, kwam er een zware hongersnood over dat land en hij begon gebrek te lijden.
Met dat beeld wordt in de parabel de snelheid getekend waarmee de Heidenwereld ontaardde nadat ze door de Spraakverwarring volgens de nieuwe taalgroepen uiteen was gegaan en buiten Gods heilzame invloedssfeer geraakte; zeer ver van hem verwijderd, als het ware in het buitenland, in een ver land. Een ontaarding die bovendien krachtig werd bevorderd door de verdorven invloed van de demonen (Ef 2:1-3, 11-13; 6:10-12).
διοτι γνοντες τον θεον ουχ ως θεον εδοξασαν η ηυχαριστησαν αλλ εματαιωθησαν εν τοις διαλογισμοις αυτων και εσκοτισθη η ασυνετος αυτων καρδια φασκοντες ειναι σοφοι εμωρανθησαν και ηλλαξαν την δοξαν του αφθαρτου θεου εν ομοιωματι εικονος φθαρτου ανθρωπου και πετεινων και τετραποδων και ερπετων διο παρεδωκεν αυτους ο θεος εν ταις επιθυμιαις των καρδιων αυτων εις ακαθαρσιαν του ατιμαζεσθαι τα σωματα αυτων εν αυτοις οιτινες μετηλλαξαν την αληθειαν του θεου εν τω ψευδει και εσεβασθησαν και ελατρευσαν τη κτισει παρα τον κτισαντα ος εστιν ευλογητος εις τους αιωνας αμην
21 Want hoewel zij God kenden verheerlijkten zij hem niet als God, noch dankten zij hem, maar zij handelden dwaas in hun overwegingen en hun onverstandig hart werd verduisterd.
22 Terwijl zij beweerden wijzen te zijn, werden zij dwaas,
23 en de heerlijkheid van de onverderfelijke God ruilden zij in voor een beeld dat lijkt op een verderfelijk mens, op vogels en op viervoetige en kruipende dieren.
24 Daarom gaf God hen in de begeerten van hun hart over aan onreinheid om onderling hun lichamen te onteren,
25 zij die de waarheid van God veranderden in de leugen, en goddelijke eer en dienst bewezen aan het schepsel boven hem die schiep, die gezegend is tot in eeuwigheid. Amen.
Bij het aandachtig doorlezen van het gedeelte in dit hoofdstuk dat met vers 18 begint valt het op dat Paulus tot driemaal toe over de straffende hand van God spreekt die hij uitstrekt naar mensen die op goddeloze wijze de waarheden over God in ongerechtigheid ten onder houden. Hij doet dat met de stereotype formule: Daarom gaf God hen over aan …. Gods toorn blijkt dan uit het feit dat hij mensen overgeeft (overlaat) aan het verderf dat in hun eigen verkeerd gedrag besloten ligt, een wijze van leven, handelen en denken waarvoor zij zélf kiezen.
Zo hadden de Heidenen uit het geschapene de sporen van Gods activiteit kunnen opmerken alsook - hoewel op zichzelf niet zichtbaar - zijn superieure hoedanigheden kunnen onderscheiden: zijn eeuwige kracht en goddelijkheid. Maar inplaats dat zij God als de Schepper verheerlijkten gingen zij in hun dwaasheid het geschapene vereren. De heerlijkheid van de onverderfelijke God ruilden zij in voor een beeld dat lijkt op een verderfelijk mens, op vogels en op viervoetige en kruipende dieren.
Weliswaar zal de moderne mens gewoonlijk niet in de dwaasheid vervallen om aan een op een beest gelijkend beeld goddelijke eer te bewijzen, maar door de Schepper te vervangen door de blinde kracht van evolutie waardoor alle dingen onstaan zouden zijn, verschilt hij toch maar weinig van de primitieve heidense beeldenaanbidder.
Om die reden - de waarheid van God inruilen voor de leugen der evolutiegedachte - ervaren ook zulke huidige 'modernisten' als vergelding van God een verduisterd hart waardoor zij ook 'gemakkelijk' gaan denken over andere zaken, zoals de noodzaak van een eerbare, zedelijke levenswijze:
δια τουτο παρεδωκεν αυτους ο θεος εις παθη ατιμιας αι τε γαρ θηλειαι αυτων μετηλλαξαν την φυσικην χρησιν εις την παρα φυσιν ομοιως τε και οι αρσενες αφεντες την φυσικην χρησιν της θηλειας εξεκαυθησαν εν τη ορεξει αυτων εις αλληλους αρσενες εν αρσεσιν την ασχημοσυνην κατεργαζομενοι και την αντιμισθιαν ην εδει της πλανης αυτων εν εαυτοις απολαμβανοντες
26 Om die reden gaf God hen over aan oneervolle hartstochten, want ook hun vrouwen veranderden het natuurlijke gebruik voor het tegennatuurlijke.
27 En insgelijks lieten ook de mannen het natuurlijke gebruik van het vrouwelijke varen, en onbrandden in wellust voor elkaar: mannen bedrijven het schandelijke met mannen, in zichzelf het gepaste loon als vergelding voor hun dwaling ontvangend.
Vanzelfsprekend zal de moderne mens het in alle toonaarden tegenspreken, maar toch is volgens Paulus de huidige zedelijke verwildering, met al haar slechte sociale en maatschappelijke gevolgen, niets anders dan een vorm van Gods strafgericht over de mens die de waarheid omtrent hem halsstarrig ontkent. Maar nogmaals, die straffende hand van God houdt niets anders in dan de mens zijn eigen gang te laten gaan, hem overlaten aan het verderf dat reeds in zijn eigen verkeerd gedrag besloten ligt, de levenswijze die hij in zijn onverstand zélf prefereert.
Weliswaar voltrekt zich dit proces aan hem zonder dat hij zich precies bewust is van de achterliggende goddelijke principes. In dat opzicht is hij onwetend, maar het is wel een schuldige onwetendheid. Ieder mens zou gemakkelijk kunnen onderscheiden dat door homoseksuele praktijken de scheppingsorde op flagrante wijze wordt aangetast.
Die verstandelijke afdwaling brengt over de moderne Heidenen een daarmee overeenstemmende straf: God levert hen over aan hartstochten die tegen de orde der natuur indruisen en hun beroven van de menselijke waardigheid. Binnen de goddelijke scheppingsorde bestaat er nu eenmaal een zeer nauwe relatie tussen het zich afwenden van God als de Schepper en het in strijd handelen met het doel dat Hij bestemde voor de mens om als man en vrouw samen te leven.
Zie: Het geheimenis van het huwelijk, en vergelijk: Judas 5-7; Dt 23:17-18; 1Kn 14:24.
Evenzo, gelijk het geschiedde in de dagen van Lot: zij aten, zij dronken, zij kochten, zij verkochten, zij plantten, zij bouwden. Op de dag echter dat Lot uit Sodom ging, regende het vuur en zwavel van de hemel en vernietigde allen. Op dezelfde wijze zal het zijn op de dag dat de Mensenzoon geopenbaard wordt.
και καθως ουκ εδοκιμασαν τον θεον εχειν εν επιγνωσει παρεδωκεν αυτους ο θεος εις αδοκιμον νουν ποιειν τα μη καθηκοντα πεπληρωμενους παση αδικια πονηρια πλεονεξια κακια μεστους φθονου φονου εριδος δολου κακοηθειας ψιθυριστας καταλαλους θεοστυγεις υβριστας υπερηφανους αλαζονας εφευρετας κακων γονευσιν απειθεις ασυνετους ασυνθετους αστοργους ανελεημονας οιτινες το δικαιωμα του θεου επιγνοντες οτι οι τα τοιαυτα πρασσοντες αξιοι θανατου εισιν ου μονον αυτα ποιουσιν αλλα και συνευδοκουσιν τοις πρασσουσιν
28 En evenals zij het niet goedkeurden God in verdiepte kennis te hebben, gaf God hen over aan een afgekeurd denken, om de dingen te doen die niet betamen,
29 vervuld van allerlei ongerechtigheid, goddeloosheid, hoererij, hebzucht, slechtheid; vol afgunst, moord, ruzie, bedrog, kwaadaardigheid, heimelijke fluisteraars,
30 kwaadsprekers, haters van God, onbeschaamd, hoogmoedig, grootsprekers, bedenkers van slechte dingen, ongehoorzaam aan ouders,
31 onverstandigen, trouwelozen, zonder natuurlijke genegenheid, onverzoenlijk, onbarmhartig.
32 Ofschoon zij het rechtvaardige vereiste van God nauwkerig kennen, namelijk dat zij die zulke dingen beoefenen de dood waardig zijn, doen zij niet alleen die dingen, maar geven zij ook hun goedkeuring aan hen die ze beoefenen.
Nog een derde maal maakt Paulus ons attent op het verband dat er is tussen de verhouding die een mens tot God heeft en het effect daarvan op de dagelijkse praktijk van zijn leven. Als iemand het niet waardeert om God van zeer nabij te leren kennen, zeker wanneer men dat idee bewust ver van zich werpt, stelt God die persoon daarvoor zelf aansprakelijk, en wel in de zin dat hij hem/haar overgeeft aan zijn eigen verwerpelijke manier van denken.
De apostel gebruikt het Griekse woord νους dat verstand of zin betekent. Door God overgegeven worden aan de eigen νους houdt derhalve in dat men overgeleverd is aan de eigen twijfelachtige (of zelfs afgekeurde) gezindheid tot zedelijk handelen. Vandaar dat het nog maar een kleine stap is om de dingen te doen die niet betamelijk zijn.
Mocht iemand de vraag opwerpen wat al dan niet als betamelijk geacht moet worden en wie dan wel het recht mocht hebben dat te bepalen, dan heeft Paulus onder inspiratie van Gods geest het antwoord bij de hand. Van Godswege verschaft hij een lijst waarin ruim twintig voorbeelden van onbetamelijk handelen worden opgesomd.
Maar wederom constateert de apostel (in vers 32) dat de mens innerlijk heus wel weet dat zulke ondeugden volkomen fout zijn en bestraffing verdienen. Wanneer zij daarom, vanwege hun onjuiste gezindheid, die ondeugden niettemin beoefenen, handelen zij met opzet, misschien zelfs op een uitdagende wijze om anderen toch maar vooral te laten zien dat voor hen God niet bestaat. Aangezien zij dus als eigen rechter optreden doen zij niet alleen [zelf] die dingen, maar geven zij ook hun goedkeuring aan hen die ze beoefenen.
Wanneer de mens opzettelijk elke band met God bewust doorsnijdt, hem verwerpt alsof hij niet bestaat, is dit het eindresultaat. Maar aangezien de mens nu eenmaal door God geschapen werd met een inherent besef van goed en kwaad - waarover Paulus trouwens nog te spreken komt in 2:14 - is hij niet te verontschuldigen. Hij/zij weet dat men de dood waardig is als men zich opzettelijk aan zulke praktijken overgeeft. Hemeltergend is evenwel vooral dat men er sympathiek tegenover staat, ze zelfs goedpraat en verdedigt en daarmee anderen aanspoort zich aan de zelfde dingen schuldig te maken. In zedelijke verwildering is men dan tot het diepste peil afgezakt.
Hoezeer hebben de Heidenvolken daarom behoefte aan het Evangelie! Het is goed dat we dit altijd voor ogen houden, de apostel schildert hun situatie immers binnen de context die begon met de verklaring in de vv 16 en 17, namelijk dat Gods gerechtigheid daarin wordt geopenbaard dat redding beschikbaar is voor allen die in het Evangelie geloof stellen. Voor Paulus was dat voldoende reden om zich absoluut niet voor het Evangelie te schamen, ongeacht hoezeer het ook door anderen in diskrediet wordt gebracht.
διο αναπολογητος ει ω ανθρωπε πας ο κρινων εν ω γαρ κρινεις τον ετερον σεαυτον κατακρινεις τα γαρ αυτα πρασσεις ο κρινων οιδαμεν δε οτι το κριμα του θεου εστιν κατ α αληθειαν επι τους τα τοιαυτα πρασσοντας λογιζη δε τουτο ω ανθρωπε ο κρινων τους τα τοιαυτα πρασσοντας και ποιων αυτα οτι συ εκφευξη το κριμα του θεου
1 Daarom ben jij niet te verontschuldigen, o mens, al wie oordeelt, want waarin jij de ander oordeelt, veroordeel jij jezelf. Jij immers die oordeelt, beoefent dezelfde dingen.
2 Wij nu weten dat het oordeel van God over hen die zulke dingen beoefenen naar waarheid is.
3 Denk jij soms, o mens, die hen oordeelt die zulke dingen beoefenen, en ze zelf doet, dat jij aan het oordeel van God zult ontkomen?
Om deze opvallende wending in Paulus’ betoog naar de juiste waarde te kunnen schatten, moeten wij iets afweten van de opvattingen welke de diasporajoden er in die dagen opnahielden omtrent de Heidenvolken in wier midden zij verkeerden. Tot hiertoe had de apostel in grote lijnen hun taal gesproken bij de opsomming van de Heidense ondeugden, een taal die opvallend overeenstemt met wat wij in het apocriefe boek Wijsheid van Salomo aantreffen. In hoofdstuk 14 van dat boek treffen wij een lijst van heidense zonden aan die een sterke gelijkenis vertoont met die waarmee de apostel hoofdstuk 1 afsloot, t.w. het gedeelte 28 tm 31. De onbekende auteur begint met de vermelding dat de heidense ondeugden een rechtstreeks gevolg zijn van de aanbidding van afgoden:
22 En vervolgens was het nog niet genoeg dat zij dwaalden omtrent de kennis van God: ook al leven zij in een hevige strijd, door hun onwetendheid veroorzaakt, zij noemen al die ellende nog vrede.
23 Want zij vieren riten met kindermoorden of heimelijke ceremonies of dolle gelagen met vreemde gebruiken
24 en voor het leven hebben ze evenmin respect als voor de reinheid van het huwelijk, maar de een vermoordt de ander verraderlijk of grieft hem door echtbreuk.
25 Het is één grote warboel van bloed en moord, van diefstal en bedrog, van verleiding, trouweloosheid, oproer en meineed,
26 van paniek onder goede mensen, van ondankbaarheid voor weldaden, van besmeuring van de zielen, verwisseling van geslacht, ontwrichting van huwelijken, echtbreuk en losbandigheid.
27 De verering van de goden zonder naam is het begin, de oorzaak en de voleinding
van alle kwaad:
28 ze geven zich over aan waanzinnige uitgelatenheid of ze profeteren onwaarheden of ze leven in ongerechtigheid of ze zweren vlotweg valse eden,
29 want vertrouwend op de levenloosheid van de afgodsbeelden verwachten ze geen nadelige gevolgen van hun zondige eden.
30 Om twee redenen zal de juiste straf hen treffen: omdat ze, door afgoden aan te hangen, verkeerd hebben gedacht over God, en omdat ze, in hun minachting voor wat heilig is, boosaardig valse eden hebben gezworen.
31 Want niet de macht van degenen bij wie men zweert, maar de straf die de zondaars verdienen, treft altijd de overtreding van de boosdoener.
In het volgende hoofdstuk (15) evenwel geeft de auteur hoog op van zichzelf en van zijn (joodse) volk. Wanneer zij zondigen is God hen genadig:
1 Maar U, onze God, bent genadig, trouw en toegevend, en U bestuurt alles met barmhartigheid.
2 Ook als wij zondigen, zijn wij van U, omdat wij uw macht erkennen; maar wij willen niet zondigen, omdat wij weten dat wij U toebehoren.
3 Want U kennen is totale gerechtigheid, en weten van uw macht is de wortel van de onsterfelijkheid.
4 Wij zijn niet misleid door een bedrieglijk bedenksel van mensen, en ook niet door het nutteloze werk van schilders, een beeld met bonte kleuren besmeurd,
(wv)
In deze passage klinkt dezelfde hoogmoedige toon door als van de Farizeeër die in zijn gebed dankte dat hij zich niet schuldig maakte aan de ongerechtigheden die anderen bedreven: O God, ik dank u, dat ik niet ben zoals de overigen der mensen: rovers, onrechtvaardigen, overspelers, of ook zoals deze tollenaar. Ik vast tweemaal per week, ik geef tienden van al wat ik verwerf.
Of die van de oudste Zoon in de parabel: Zie, al zoveel jaren dien ik je [als slaaf] en nooit overtrad ik je gebod, en mij gaf je nooit een bokje opdat ik me met mijn vrienden zou vermaken. Zodra echter die zoon van jou kwam, die je vermogen met hoeren verbraste, offerde je voor hem het gemeste kalf.
En het is tegen die levenshouding, die in zijn dagen kennelijk ook bij de diasporajoden de overhand had, waartegen Paulus zich in dit hoofdstuk (2) fel verzet. Hij keert zich tegen alle eigenroem en zelfoverschatting, want in werkelijkheid maken de Joden die de Heidenen en hun zonden veroordeelden zich aan dezelfde misdrijven schuldig! Door zich als rechters over de Heidenen op te werpen, velden zij feitelijk ook het vonnis over zichzelf, aangezien zijzelf eveneens niet vrij waren van de heidense ondeugden. Zoals Nathan tot David zei die zich verontwaardigd had getoond over de rijke man in de parabel: Gijzelf zijt die man! (2Sm 12).
Volgens de regels der diatribè confronteert Paulus zijn denkbeeldige, joodse gesprekspartner daarom met het volgende:
η του πλουτου της χρηστοτητος αυτου και της ανοχης και της μακροθυμιας καταφρονεις αγνοων οτι το χρηστον του θεου εις μετανοιαν σε αγει κατα δε την σκληροτητα σου και αμετανοητον καρδιαν θησαυριζεις σεαυτω οργην εν ημερα οργης και αποκαλυψεως δικαιοκρισιας του θεου ος αποδωσει εκαστω κατα τα εργα αυτου
4 Of veracht je de rijkdom van zijn vriendelijkheid, geduld en lankmoedigheid, terwijl je niet weet dat de mildheid van God je tot berouw wil leiden?
5 Maar in overeenstemming met je verstoktheid en je onberouwlijke hart hoop je voor jezelf toorn op in een dag van toorn en van openbaring van het rechtvaardig oordeel van God,
6 die ieder zal vergelden naar zijn werken,
Dat de apostel zich in werkelijkheid wel degelijk richt tot de eigen joodse gemeenschap teneinde zijn broeders ontvankelijk te maken voor het Evangelie, blijkt onder meer uit de manier waarop hij zich naar de wijze van Israëls vroegere profeten tot het volk richt. Zoals voorheen vaak het geval was dreigt ook nu Gods oordeel over hen.
Zijn zij namelijk wel zo voortreffelijk en moreel zuiver als zij beweren? Kunnen zij werkelijk gerust zijn alsof zij geen oordeel te duchten zouden hebben?
In hun zelfgenoegzame opstelling missen zij het besef dat Gods mildheid jegens hen er juist op gericht is hen tot berouw te brengen. Hoe? Door de evangelieverkondiging waarin Gods rijkdom van zijn vriendelijkheid, geduld en lankmoedigheid jegens hen kenbaar is, precies zoals de vader tot zijn oudste zoon zei: Kind, jij bent altijd bij mij en al het mijne is het jouwe. Wij nu moesten ons wel verheugen en blij zijn, want deze broer van jou was dood en kwam tot leven, en hij was verloren en werd gevonden.
Wanneer we vanuit onze gunstige 21ste eeuwpositie terugblikken op de houding der Joden in het algemeen, treft ons bovenal hun verstoktheid, met name in hun afwijzing van de eigen Messias, Jezus. Nog altijd reageren velen onder hen furieus bij het idee dat ook zij die Zoon van God nodig hebben om hun zonde (ongerechtigheid) bedekt te krijgen.
Paulus werd al geregeld met die felle reactie geconfronteerd en hier, in vers 5, en ook wat hij later zal schrijven in hoofdstuk 11 - dat God hen in hun verharding heeft opgesloten in ongehoorzaamheid – wordt duidelijk dat hij toen reeds profetisch vooruit blikte naar een dag van toorn en van openbaring van het rechtvaardig oordeel van God, waarin hij ieder zal vergelden naar zijn werken.
Toen David door Nathan werd terechtgewezen boog hij schuldbewust het hoofd en wendde hij zich tot Jahweh God om vergiffenis. Zie Psalm 51, maar ook Psalm 32, waar hij aldus zijn zonde beleed en vervolgens verlichting ervoer:
Gelukkig de mens van wie een misstap is vergeven, en van wie de zonde toegedekt. Gelukkig de mens wiens zonde JHWH niet aanrekent, van wie het geweten tot rust is gekomen. Ik bleef mijn schuld maar verzwijgen en was aan het eind van mijn krachten, omdat ik wenen moest, de hele dag. Ja, dag en nacht bleef uw hand op mij wegen; uitgeput lag ik neer, als een veld verschroeid in de zomer.
Toen heb ik mijn zonden bekend, niet langer mijn schuld toegedekt, ik dacht: ‘Ik ga mezelf beschuldigen en mijn misstappen aan de Heer belijden’, en zonder uitstel hebt U al mijn schulden en al mijn zonden vergeven. (wv)
Zullen de Joden van de eindtijd eveneens berouwvol terugzien op hun hardnekkige verwerping van hun eigen Messias. Gelukkig weten wij bij voorbaat dat een berouwvol Overblijfsel de overtreding bij uitstek, waarover Daniël sprak in Dn 9:24, zal belijden. Naar de profetische bewoordingen van Jesaja 53 zal die Rest met treurnis terugblikken op Israëls tragische vergissing:
Zijn uiterlijk noch zijn schoonheid waren het bekijken waard; hij was geen verschijning die onze bewondering wekt. Geminacht en gemeden werd hij door de mensen, man van smarten, met ziekte vertrouwd, een mens die zijn gezicht voor ons verbergt, door ons geminacht en als niet de moeite waard beschouwd. Hij heeft onze ziekten op zich genomen, en onze smarten heeft hij gedragen; wij echter beschouwden hem als een geslagene, door God gekastijd en vernederd. Hij werd doorstoken vanwege onze opstandigheid, vanwege onze zonden werd hij gebroken. Hij werd gestraft; ons bracht het vrede, en dankzij zijn striemen is er genezing voor ons. Wij allen zijn als schapen verloren gelopen, en ieder van ons is eigen wegen gegaan; maar JHWH heeft de schuld van ons allen op hem laten neerkomen. Hij werd gefolterd, maar hij onderwierp zich; hij heeft zijn mond niet geopend, zoals een lam dat naar de slacht wordt geleid. En zoals een schaap dat stom is voor zijn scheerders, heeft hij zijn mond niet geopend. (wv)
Wanneer er geen zonde beleden wordt stapelt die zich op. De apostel gebruikt het werkwoord θησαυριζω dat schatten opstapelen betekent. Wanneer men zijn zonde negeert stapelt die zich als een schat op, wat evenwel bij God leidt tot een opeenhoping van toorn. Het opstapelen is hier daarom nogal cynisch, aangezien het staat tegenover de rijkdom van Gods vriendelijkheid, geduld en lankmoedigheid van vers 4.
Ook herinneren we ons 1:18, waar we vernamen dat Gods toorn vanaf de hemel geopenbaard wordt over alle goddeloosheid en ongerechtigheid der mensen, die de waarheid in ongerechtigheid ten onder houden.
Aldaar hadden die woorden betrekking op de Heidenvolken en de decadente ontwikkelingen onder hen, hier echter op de Joden zelf. Gods rechtvaardige oordeel heeft ook betrekking op hen die wel bij anderen maar niet bij zichzelf zware schuld voor zijn aangezicht weten vast te stellen. God is de Rechtvaardige Rechter voor iedereen, ook voor de leden van zijn uitverkoren volk die de waarheid –met name die omtrent hun Messias – in ongerechtigheid tenonder houden. Zoals de apostel in vers 11 zal aangeven is God niet partijdig; bij hem is geen aanzien des persoons. Terwijl de Heidenen de waarheid over God onderdrukken doen de Joden dat ten aanzien van zijn Zoon, de Messias, waardoor zij uiteraard op hun beurt eveneens God verkeerd voorstellen.
τοις μεν καθ υπομονην εργου αγαθου δοξαν και τιμην και αφθαρσιαν ζητουσιν ζωην αιωνιον τοις δε εξ εριθειας και απειθουσιν τη αληθεια πειθομενοις δε τη αδικια οργη και θυμος θλιψις και στενοχωρια επι πασαν ψυχην ανθρωπου του κατεργαζομενου το κακον ιουδαιου τε πρωτον και ελληνος δοξα δε και τιμη και ειρηνη παντι τω εργαζομενω το αγαθον ιουδαιω τε πρωτον και ελληνι ου γαρ εστιν προσωπολημψια παρα τω θεω
7 hun die met volharding in goed werk heerlijkheid, eer en onverderfelijkheid zoeken: eeuwig leven.
8 hun echter die twistziek en ongehoorzaam aan de waarheid zijn, maar gehoorzaam aan de ongerechtigheid: toorn en gramschap ―
9 Verdrukking en benauwdheid over iedere menselijke ziel die het slechte bewerkt, eerst over Jood, alsook over Griek,
10 maar heerlijkheid en eer en vrede over ieder die het goede werkt, eerst over Jood, alsook over Griek.
11 Want er is geen aanzien des persoons bij God.
God vergeldt een ieder naar zijn werken en ook daarbij hanteert hij de volgorde: Eerst de Jood alsook de Griek.
Wanneer de apostel datgene wat God aan mensen vergeldt opsomt, doet hij dat ook hier weer in een eschatalogisch perspectief. Bij de Opname zullen de leden van de hemelse gemeente van natuur worden veranderd maar ook onverderfelijkheid en onsterfelijkheid aandoen (1Ko 15:51-53).
De aardse, joodse gemeente wordt in Op 5:10 en 20:4-6 het volgende in het vooruitzicht gesteld:
Gij [de Messias; het Lam Gods] werd geslacht en kocht voor God in uw bloed uit elke stam en taal en volk en natie [Joden uit de diaspora]; en gij maakte hen voor onze God een koninkrijk en priesters, en zij zullen als koningen regeren op de aarde!
En ik zag tronen en zij namen daarop plaats, en hun werd rechterlijk oordeel verleend. En [ik zag] de zielen van hen die met de bijl ter dood gebracht waren wegens het getuigenis van Jezus en wegens het woord van God en die noch het Beest noch zijn Beeld aanbaden en die het kenteken niet op het voorhoofd en op hun hand ontvingen. En zij kwamen tot leven en heersten als koningen met de Messias duizend jaren… Dit [is] de eerste opstanding. Gelukkig en heilig hij die deel heeft aan de Eerste opstanding; over dezen heeft de Tweede dood geen macht, maar zij zullen priesters van God en van de Messias zijn en zij zullen de duizend jaren met hem als koningen heersen.
De prioriteit van Israël loopt als een rode draad door zowel het OT als het NT.
Israël is immers Gods eerstgeboren zoon, de oudste (Ex 4:22; Lk 15:25-32). Maar dat geldt ook voor Gods oordeel: Het is namelijk de tijd dat het oordeel begint bij het huis van God; indien echter eerst bij ons, wat [is dan] het einde van hen die Gods evangelie ongehoorzaam zijn; en indien de rechtvaardige ternauwernood wordt gered, waar zal dan de goddeloze en zondaar verschijnen?
(1Pt 4:17-18).
Wanneer de Joden zich beroemen op hun voorrang bij God, op zijn gunst voor hen, moeten zij zich tevens realiseren dat hetzelfde geldt voor Gods toorn en oordeel. Als zij zich twistziek opstellen en slechts 'gehoorzaam' zijn aan de ongerechtigheid, kortom wanneer zij de geest van onwil en verzet tonen - zoals zo vaak in hun geschiedenis, ook ten tijde van Mozes en de Profeten, het geval was – wacht hun als eersten toorn en gramschap; verdrukking en benauwdheid.
Zeer onheilspellend in dat opzicht is het feit dat Paulus verdrukking en benauwdheid aankondigt over iedere menselijke ziel die het slechte bewerkt, eerst over Jood alsook over Griek. Waarom?
Omdat de apostel zich beroept op hoofdstuk 28 van het Boek Deuteronium, waarin voor Israël zowel zegen als vervloeking wordt aangekondigd; in die volgorde is een vierde deel gewijd aan verschillende vormen van zegen, maar drievierde aan allerlei vervloekingen die over het volk zullen komen als zij God verlaten en hem volledig de rug toekeren.
Dat laatste gaat zeker in de 70e Jaarweek gebeuren met het merendeel der Joden, aangezien zij dan hun ware Messias, Gods Zoon, ter zijde zullen stellen ten gunste van de Antichrist, de joodse pseudomessias van de eindtijd, die op bedrieglijke wijze met hen zogenaamd het Oude Wetsverbond zal vernieuwen (Dn 9:27).
Welnu, in de vv 53 tm 57 van dat hoofdstuk wordt volgens de LXX-versie tot 3x toe voor de eindtijd zowel verdrukking [θλιψις] als benauwdheid [στενοχωρια] aangekondigd.
Dit verklaart mede de scherpe toon waarmee Paulus zich tot de denkbeeldige joodse gesprekspartner richt, zoals in vers 3 het geval was: Denk jij soms, o mens, die hen [de Heidenvolken] oordeelt die zulke dingen beoefenen [met name afgoderij leidend tot zedenverwildering], en ze zelf doet, dat jij aan het oordeel van God zult ontkomen?
In die 70ste slotweek zal Israël zeer bedrogen uitkomen met hun schijnmessias. Op de helft van die Week verbreekt hij het verbond met hen en toont hij zijn ware, grimmige gezicht:
Zie, de herauten schreeuwen het uit op de straat, de vredeboden wenen bitter; de heerbanen zijn verlaten, de reizigers zijn verdwenen. Hij heeft het verbond verbroken, steden veracht, mensen niet geteld. de heerbanen zijn verlaten, de reizigers zijn verdwenen. Het land treurt, verkwijnt; de Libanon staat beschaamd, verwelkt; Saron is een steppe gelijk geworden; Basan en Karmel schudden hun loof af. (Js 33:7-9; nbg)
Datgene waarop de ontrouwen hoopten vervliegt. Ook voor hen zal tenslotte duidelijk worden dat het Oude verbond met zijn dierlijke slachtoffers ontoereikend is; het kan hen niet redden; hen niet van zonde loskopen. De tegenbeeldige Peloni Almoni kan niet lossen, maar wel de tegenbeeldige Boaz.
Boaz: Op de dag dat je het veld koopt uit de hand van Naomi, koop je Ruth, de Moabitische, de vrouw van de gestorvene, erbij om de naam van de gestorvene in stand te houden op zijn erfdeel…
Peloni Almoni: Ik kan niet lossen.
De verdrukking en benauwdheid voor het ontrouwe deel der Joden vinden we op vele plaatsen in de Tenach terug; uiteraard ook in het tweede Boek van spaak één van het Bijbelwiel, Jesaja.
Js 8:21-22 is zo’n voorbeeld:
Dan trekt men rond, gedrukt en hongerig, en wanneer men hongert, zal men in woede uitbarsten, en zijn koning en zijn God vervloeken, en men zal de blik omhoog richten en men zal naar de aarde schouwen, en zie, benauwdheid en duisternis, beangstigende donkerheid, en in duisternis is men verstoten.
In de LXX versie treft men in vers 22 zowel θλιψις als στενοχωρια aan:
En zij zullen blikken op de aarde beneden, en zie: verdrukking en benauwdheid [θλιψις και στενοχωρια] en duisternis, radeloosheid, gejammer, en duisternis zodat men niet ziet.
In Js 66:4-6 lezen we hoe God definitief met de ontrouwen zal afrekenen:
Zoals zij de voorkeur geven aan hun eigen wegen en genoegen scheppen in hun gruwelen, zo zal Ik er de voorkeur aan geven om hen te kwellen en wat ze vrezen over hen brengen. Want toen Ik riep, heeft niemand geantwoord, en toen Ik sprak, heeft niemand geluisterd. Zij deden wat kwaad is in mijn ogen en gaven de voorkeur aan wat Mij mishaagt.
Hoor het woord van JHWH u die beeft voor zijn woord [het Overblijfsel]! Uw eigen broeders, die u haten, die u verstoten omwille van mijn naam, hebben gezegd: Laat JHWH zijn heerlijkheid tonen, wij zullen graag uw vreugde zien!
Zij zullen beschaamd staan. Luister, uit de stad [Jeruzalem] klinkt rumoer en uit de [herbouwde, derde] tempel lawaai: de stem van JHWH die met zijn vijanden afrekent. (wv)
οσοι γαρ ανομως ημαρτον ανομως και απολουνται και οσοι εν νομω ημαρτον δια νομου κριθησονται ου γαρ οι ακροαται νομου δικαιοι παρα [τω] θεω αλλ οι ποιηται νομου δικαιωθησονται οταν γαρ εθνη τα μη νομον εχοντα φυσει τα του νομου ποιωσιν ουτοι νομον μη εχοντες εαυτοις εισιν νομος οιτινες ενδεικνυνται το εργον του νομου γραπτον εν ταις καρδιαις αυτων συμμαρτυρουσης αυτων της συνειδησεως και μεταξυ αλληλων των λογισμων κατηγορουντων η και απολογουμενων εν ημερα οτε κρινει ο θεος τα κρυπτα των ανθρωπων κατα το ευαγγελιον μου δια χριστου ιησου
12 Want zovelen die zondigden zonder Wet, zullen ook zonder Wet omkomen, en zovelen die binnen [de] Wet zondigden, zullen door [de] Wet geoordeeld worden.
13 Niet de hoorders der Wet zijn immers rechtvaardig bij God, maar de daders der Wet zullen gerechtvaardigd worden.
14 Want wanneer Heidenen, die geen Wet hebben van nature de dingen der Wet doen, zijn dezen - hoewel zij geen Wet hebben - zichzelf tot wet.
15 Zij tonen dat het werk der Wet in hun harten geschreven staat, terwijl hun geweten medegetuigt, en hun gedachten elkaar onderling beschuldigen of zelfs vrijpleiten,
Paulus heeft al aangetoond dat Jood en Heiden er bij God op de zelfde wijze voorstaan; bij hem is geen aanzien des persoons. Joden hebben geen reden om zich boven de Heidenvolken te verheffen, zelfs niet het feit dat God hen uit alle volken met zijn Woord en Wet begunstigde: Aan Jakob verkondigt Hij zijn woord, het bestel van zijn wetten aan Israël. Met geen ander volk heeft Hij zo gehandeld, zij kennen zijn wetten niet. Halleluja (Ps 147:19-20; wv).
Het feit dat de andere volken geen geschreven Wet hadden, verhinderde hun namelijk niet om de essentie van de (Mozaïsche) Wet te volbrengen. Ook zij hadden kennis van Gods wil. In hun binnenste was iets ingeschapen dat hen 'sloeg' wanneer zij hadden gemoord, gelogen, gestolen, overspel bedreven, de hemel gelasterd, etc.
Dat wat hen bij hun verkeerde daden sloeg en (nog steeds) slaat is het ingeschapen geweten, een wet die geschreven staat in het hart, de innerlijke mens. Daardoor bezitten allen een gevoel voor goed en kwaad. Niet vreemd uiteraard als we bedenken dat de mens naar Gods beeld en gelijkenis werd geschapen. God zelf is moreel volmaakt en ook bezit hij de hoedanigheid van gerechtigheid in volkomen mate. Bovendien is zijn voornaamste hoedanigheid liefde en van liefde weten wij dat zij de naaste geen kwaad berokkent: Daarom is de liefde vervulling van de (Mozaïsche) Wet (Rm 13:10).
De terechte conclusie van deze perikoop is dan ook dat zondigen – wat neerkomt op het feit dat men niet tenvolle beantwoordt aan Gods rechtvaardigheid – tot de dood leidt, voor wie dan ook. In 3:23 zal Paulus dienaangaande heel openlijk en rechtstreeks zijn: Want allen zondigden en schieten te kort aan de heerlijkheid Gods. Vandaar ook dat allen sterven, als 'loon' der zonde (6:23).
Wanneer dus mensen, hetzij onder de Wet, hetzij zonder de Wet, zich niet met succes kunnen verweren tegen beschuldiging die, hetzij door de Wet, hetzij door hun geweten, tegen hen wordt ingebracht, dan eindigt daarmee wel alle hoop om nog een beroep te kunnen doen op eigen verdienste maar niet de hoop welke het Evangelie biedt, eerst aan Jood alsook aan Griek! Dat Evangelie, met Messias Jezus en diens persoonlijke verdienste als centraal punt, resteert dan nog slechts als het enige perspectief dat werkelijk uitkomst biedt.
Mocht er op dit belangrijke leerpunt bij iemand twijfel, of zelfs ontkenning, bestaan - bijvoorbeeld bij zelfgenoegzame personen, zoals in het geval van veel Joden in Paulus’ dagen – dan zullen zij in de (eschatologische) dag wanneer God door Messias Jezus de verborgen dingen der mensen oordeelt uit de droom worden geholpen. Als onderdeel van zijn Evangelieverkondiging had Paulus steeds op die gang van zaken gewezen, zoals op de Areopaag te Athene: God stelde een dag vast waarin hij de bewoonde wereld in rechtvaardigheid zal oordelen in een man die hij aanwees (Jezus) die hij vanuit doden opwekte (Hn 17:31).
In 1Ko 4:3-5 had de apostel als onderdeel van zijn Evangelie iets soortgelijks meegedeeld:
Voor mij nu is het een geringe zaak dat ik door jullie of door een menselijke instantie wordt onderzocht; ja, ook mijzelf onderzoek ik niet. Want ik ben mij van niets bewust, maar daarin ben ik niet gerechtvaardigd. Hij die mij onderzoekt is de Heer. Oordeelt daarom niets voor de bestemde tijd, tot de Heer komt die zowel de verborgen dingen der duisternis aan het licht zal brengen alsook de raadslagen der harten openbaar zal maken, en dan zal aan ieder de lof van God geworden.
Zie ook de toelichting bij 1Ko 15:20-28.
Maar eerder, volgens Lk 12:1-3, had Jezus zelf daarover al een idee verschaft:
Hoedt je voor het zuurdeeg, dat huichelarij is, van de Farizeeën. Maar er is niets volledig bedekt wat niet geopenbaard, en verborgen wat niet bekend zal worden. Daarom, alles wat jullie in de duisternis zeiden, zal in het licht worden gehoord; en wat jullie tot het oor spraken in de binnenkamers, zal op de daken worden gepredikt.
Jezus zelf doorzag volkomen door welke slechte motieven zijn religieuze vijanden gedreven werden, maar dat was (nog) niet het geval met zijn leerlingen.
Zij moesten derhalve weten dat zij oplettend dienden te zijn voor het zuurdeeg der Farizeeën, dat niets anders dan schijnvroomheid vertegenwoordigde, een volstrekte miskenning van ware godsdienstigheid en zedelijkheid.
Mocht een en ander niet meteen bij zijn leerlingen doordringen, dan zou dat in de toekomst toch zeker gebeuren. De geheime kuiperijen van die religieuze elite, hoe zorgvuldig zij die ook aan het oog trachtten te onttrekken, konden eenvoudig niet verborgen blijven; alles zou aan het licht komen. Daarmee zijn uiteraard alle religieuze huichelaars van alle tijden gewaarschuwd! Uiteindelijk zal al hun hypocrisie tevergeefs blijken.
ει δε συ ιουδαιος επονομαζη και επαναπαυη νομω και καυχασαι εν θεω και γινωσκεις το θελημα και δοκιμαζεις τα διαφεροντα κατηχουμενος εκ του νομου πεποιθας τε σεαυτον οδηγον ειναι τυφλων φως των εν σκοτει παιδευτην αφρονων διδασκαλον νηπιων εχοντα την μορφωσιν της γνωσεως και της αληθειας εν τω νομω
17 Indien dan jij je Jood noemt en steunt op [de] Wet en je beroemt in God,
18 en je kent de wil en onderscheidt de dingen waarop het aankomt, omdat je mondeling uit [de] Wet werd onderricht,
19 en van jezelf overtuigd bent een gids van blinden te zijn, een licht van hen in duisternis,
20 opvoeder van onverstandigen, leermeester van onmondigen, omdat je in de Wet de belichaming der kennis en van de waarheid hebt ―
Vanaf deze perikoop haakt de apostel rechtstreeks in op de voorrechten van de Joden die zij als Gods uitverkoren volk sinds Mozes genoten. Verkerend te midden der Heidenvolken in de diaspora lieten velen van hen zich op die privileges voorstaan. Paulus zelf wist als geen ander alles af van die joodse pretenties; hij wist hoe zijn broeders dachten en spraken; van jongsaf had hij immers zelf zo gedacht en gesproken (Fp 3:4-6).
• Het Jood zijn was op zich al heel apart, want die identiteit hing samen met hun uitverkoren positie bij God en daardoor verschilde hun vorm van aanbidding hemelsbreed van die der Heidenen. Een Jood was anders; de Heidenen wisten dat en de Joden zelf voelden dat ook zo aan. Zij bezaten Gods openbaring en verkeerden binnen de wetgeving die hij hen door Mozes had gegeven. Op hun vorm van godsdienst konden zij zich beroemen.
• De wil. Paulus schreef niet: de wil van God. Voor Joden was dat iets vanzelfsprekends, het kennen van de wil behoorde bij hen als volk van de Wet en van de geopenbaarde wil. Vanuit hun onderricht daarin wisten zij ook op welke dingen precies het aankwam in het leven; de zogenaamde διαφεροντα, tegenover de αδιαφορα, zaken waarop het niet zozeer aankwam, waarover men van mening kon verschillen zonder dat het gezag van de Wet werd aangetast.
In dezelfde trant sprak men ook over de naam, de kracht (van God).
Over het algemeen waren de diasporajoden onderwezen mensen, weerbaar tegenover de religieuze ideeën der Heidenen.
• Bijgevolg waren zij er voor zichzelf volkomen van overtuigd dat zij de Heidenen iets te bieden hadden. Paulus’ fictieve gesprekspartner zag zichzelf als een gids van blinden, een licht van hen die in duisternis zijn, opvoeder van onverstandigen, leermeester van onmondigen. En zeker niet onterecht, want:
a hij had in de Wet de belichaming der kennis en van de waarheid.
b als volk was Israël van oudsher geroepen om te midden der Heidenvolken de Knechtpositie te vervullen. Weliswaar bleek de Messias - als vervulling van Js 42:1-7 - die Knecht (Ebed Jahweh) bij uitstek te zijn, als het eigenlijke Zelf van Israël, maar ook het volk als geheel had op grond van de belofte aan Abraham en Ex 19:4-6 die roeping (Gn 22:18; Js 41:8; 43:10; 49:1-7)
Zie: De identiteit van de Slaaf (Knecht)
De joodse pretenties waren dus duidelijk en wij moeten hen nageven dat zij in ieder geval hun roeping niet vergeten waren. Met de woorden Jullie zijn het zout der aarde…, het licht der wereld had ook Jezus de roeping van zijn volk erkend, maar toen sprak hij tot Joden die graag zijn leerlingen wilden zijn (Mt 5:13-14).
Hoe zag in zijn en Paulus’ dagen de werkelijkheid er in dat opzicht uit?
Toen Jezus commentaar gaf op die joodse pretenties liet hij een werkelijkheid zien die zeker niet rooskleurig was. De joodse elite van zijn dagen, de Farizeeën, gedroegen zich volgens hem als blinde gidsen (Mt 15:14; 23:16, 24), en ook Paulus sluit zich bij die visie aan. De Joden waren in werkelijkheid niet wat zij pretendeerden te zijn:
ο ουν διδασκων ετερον σεαυτον ου διδασκεις ο κηρυσσων μη κλεπτειν κλεπτεις ο λεγων μη μοιχευειν μοιχευεις ο βδελυσσομενος τα ειδωλα ιεροσυλεις ος εν νομω καυχασαι δια της παραβασεως του νομου τον θεον ατιμαζεις το γαρ ονομα του θεου δι υμας βλασφημειται εν τοις εθνεσιν καθως γεγραπται
21 Jij dan die een ander onderwijst, onderwijs jij jezelf niet? Jij die predikt niet te stelen, steel jij?
22 Jij die zegt geen overspel te plegen, pleeg jij overspel? Jij die afgoden verfoeit, plunder jij tempels?
23 Die zich in [de] Wet beroemt, onteer jij God door de overtreding van de Wet?
24 Want de naam van God wordt wegens jullie onder de Heidenen gelasterd, zoals geschreven staat.
Voor de denkbeeldige joodse gesprekspartner moeten Paulus’ vragen striemend zijn geweest en verontwaardiging hebben gewekt, tenminste wanneer zijn zelfbewustzijn als Jood nog ongebroken was.
• Onderwijs jij jezelf niet?
We kunnen ons zijn antwoord voorstellen: "Natuurlijk onderwijs ik mijzelf; daar ben ik immers altijd mee bezig. Elke week hoor ik de voorlezing uit Wet en Profeten".
Ongetwijfeld had Paulus in deze fase van de diatribè een dergelijk antwoord verwacht; het gaf hem voedsel voor verdere vragen: "Maar waar heeft al dat onderwijs jou gebracht? Waartoe heeft Thorahstudie bij jou geleid?"
• Jij die predikt niet te stelen, steel jij?
• Jij die zegt geen overspel te plegen, pleeg jij overspel?
• Jij die afgoden verfoeit, plunder jij tempels?
Paulus noemt expliciet diefstal, echtbreuk en tempelroof. Ook bij de joodse schrijver Philo komt die combinatie van drie voor, en misschien was dat geen toeval! Binnen de Grieks-Romeinse cultuur waren de Heidentempels dikwijls plaatsen van prostitutie, voor gehuwde mannen een oorzaak van echtbreuk.
En uit Hn 19:37 kunnen we afleiden dat tempelroof tot de in die tijd veel voorkomende vergrijpen behoorde. Paulus’ reisgezellen hadden zich daaraan niet schuldig gemaakt, maar het schijnt wel vaker voorgekomen te zijn dat joodse medeburgers - die op zich gruwden van de afgodendienst - in stilte als helers optraden en op die manier winst maakten, zichzelf daarbij wellicht wijsmakend dat zij slechts vervloekte dingen doorverkochten!
Conclusie? Degenen die steunden op de Wet maakten zich aan dezelfde zonden schuldig als de Heidenen, Paulus’ uitgangspunt in vers 1.
Die omstandigheid was des te erger aangezien zij zich beroemden op het feit dat zij het volk waren dat de werkelijk bestaande God vertegenwoordigde. Kennelijk met een verwijzing naar Js 52:5, vrij geciteerd volgens de LXX, werpt Paulus de Jood dan ook voor de voeten: De naam van God wordt wegens jullie onder de Heidenen gelasterd.
Volgens M lezen we daar: Voortdurend, heel de dag, wordt mijn naam gelasterd, maar wel in een context dat de Heidenen ogenschijnlijk hadden getriomfeerd over het verbannen volk van God. Jahweh, hun God, werd daarom door hen geminacht. Maar binnen Paulus’ betoog ligt de zaak anders. Nu zijn het de zonden van joodse mensen, leden van het volk van God, die hen tot 'lasteren' aanzetten! Dus God wordt opnieuw door de Heidenen gesmaad, dát is in beide situaties de overeenkomst.
De oprechten onder Paulus’ Joodse lezers moeten nu zelf maar tot het inzicht komen dat de rollen tot hun schande zijn omgekeerd! Echt iets voor de fictieve, Joodse gesprekspartner om zich in alle oprechtheid in te verdiepen: een ingenieuze manier om de waarheid omtrent zichzelf te ontdekken!
περιτομη μεν γαρ ωφελει εαν νομον πρασσης εαν δε παραβατης νομου ης η περιτομη σου ακροβυστια γεγονεν εαν ουν η ακροβυστια τα δικαιωματα του νομου φυλασση ουχ η ακροβυστια αυτου εις περιτομην λογισθησεται και κρινει η εκ φυσεως ακροβυστια τον νομον τελουσα σε τον δια γραμματος και περιτομης παραβατην νομου
25 Want besnijdenis is inderdaad tot voordeel als je [de] Wet in praktijk brengt, maar mocht je een overtreder van [de] Wet zijn, dan is je besnijdenis onbesnedenheid geworden.
26 Wanneer daarom de onbesnedene de rechtvaardige vereisten van de wet onderhoudt, zal zijn onbesnedenheid dan niet tot besnijdenis gerekend worden?
27 En hij die in de natuurlijke staat de Wet volbrengt zal jou oordelen die vanwege letter en besnijdenis een overtreder van [de] Wet bent.
In Paulus’ denkbeeldige uitwisseling van argumenten met de joodse gesprekspartner kon de besnijdenis als vanzelfsprekend niet buiten beschouwing blijven. Het zich beroemen op het Jood zijn steunde voor alles op de besnijdenis in het vlees, de erfenis van de illustere voorvader Abraham met wie God zijn Verbond sloot en als teken daarvan vastlegde in zijn vlees, een erfenis die in de Wet werd bevestigd (Gn 17:1-14; 21:4; Ex 12:43-49; Lv 12:1-4).
Maar nu verneemt hij hier van [de door Gods geest geïnspireerde] Paulus dat bij dat uiterlijke ritueel een innerlijke levenshouding behoort. Besneden zijn naar de Wet bracht namelijk ook verdere gehoorzaamheid aan die Wet met zich mee. Besnijdenis en het volbrengen van de Wet behoorden bij elkaar; men was dan werkelijk op de God van Israël gericht, iets wat ook ging gelden voor de proseliet die het joodse geloof aannam en als bewijs daarvan zich liet besnijden. Als die innerlijke gehechtheid met Jahweh ontbrak, bleef er niets over dan een leeg ritueel en verschilde men niet van een onbesnedene, de Heiden.
In vers 18 had Paulus ingestemd met de gedachte dat een God toegewijde Jood de dingen weet te onderscheiden waarop het aankomt. Welnu, in het geval van de besnijdenis houdt dit in dat het hart op God gericht moet zijn; daar komt het bij het besneden zijn op aan; alles wat daarbuiten ligt is slechts ritueel. Hij mag zich dan nog zoveel op God en de Wet beroemen, hij is toch geen werkelijke Jood; hij vertoont slechts de uiterlijke tekenen.
Echt goed onderscheiden kan de Jood die de besnijdenis van het hart ontvangt, door geest. Jeremia had het volk al op die noodzaak geattendeerd. Terwijl allen ongetwijfeld reeds in hun vlees besneden waren, voegde hij hen volgens Jr 4:4 toe:
Mannen van Juda en inwoners van Jeruzalem, besnijd je voor JHWH, doe weg de voorhuid van je hart, anders laait mijn woede op als een vuur en het brandt zonder dat iemand blust, vanwege de slechtheid van jullie daden.
Daaruit kon het volk op z’n minst afleiden dat de lichamelijke besnijdenis op zich niet automatisch een plaats in het komende Vrederijk garandeerde. Dus wanneer Paulus stelt dat besnijdenis inderdaad tot voordeel is, moet hij zich toch bewust zijn geweest van de betrekkelijke waarde ervan. In 3:1-2 zal hij expliciet van één groot voordeel melding maken.
Met zijn conclusie dat de onbesnedenheid van de Heiden die de rechtvaardige vereisten van de wet onderhoudt, tot besnijdenis gerekend wordt nivelleert hij niettemin wederom de verschillen tussen Jood en Heiden, zoals hij eerder deed door vast te stellen dat beiden zich aan het doen van dezelfde slechte dingen schuldig maken.
Mocht Paulus daarmee zijn joodse gesprekspartner geshockeerd hebben, dan zal dat zeker met zijn volgende opmerking het geval zijn geweest, wanneer hij zelfs nog een stap verder gaat en beweert dat de Heiden die in zijn natuurlijke [onbesneden] staat de Wet volbrengt de Jood zal oordelen die vanwege letter en besnijdenis een overtreder van [de] Wet is.
Maar op grond van Jezus’ parabel van de Barmhartige Samaritaan gaat de apostel zelfs met die bewering niet over de schreef. De priester en Leviet waren beslist zeer te laken in het overtreden van het gebod: Jij moet je naaste liefhebben als jezelf.
Zie: De barmhartige Samaritaan
Overigens zal het eventuele oordeel van de Heiden over de Jood slechts bestaan in een vergelijking van beider daden wanneer zij ten tijde van het Millenniumoordeel op aarde terugkeren. Jezus had een soortgelijke gang van zaken al eerder aangegeven met betrekking tot de Ninevieten uit Jona’s dagen, die dan de ongelovige Joden onder Jezus’ tijdgenoten zullen 'oordelen', t.w.:
Mannen van Ninevé zullen in het oordeel opstaan met dit geslacht en zullen het veroordelen, omdat zij berouw toonden op Jona’sprediking, en zie! meer dan Jona is hier (Mt 12:41).
Zowel Jona als Jezus werden een teken voor de mensen tot wie zij zich richtten:
Toen nu de menigten steeds meer samenstroomden, begon hij te zeggen: Dit geslacht is een goddeloos geslacht; het verlangt een teken, en het zal geen teken worden gegeven behalve het teken van Jona. Want zoals Jona voor de Ninevieten een teken werd, zo zal ook de Mensenzoon [het] zijn voor dit geslacht (Lk 11:29-30).
In het Millenniumoordeel zullen de veel gunstiger reacties destijds van de uit de doden opgewekte Ninevieten - alsook die van de koningin van Scheba, die Jezus eveneens vermeldde - daarom als een terechtwijzing dienen voor het uit de doden opgewekte joodse geslacht van Jezus’ dagen. Het zal voor de Ninevieten en soortgelijke personen veel gemakkelijker zijn de heerschappij te aanvaarden van iemand tegen wie zij nooit een vooroordeel hadden. Voor de Heidenlezer van het Evangelie zeker geen geringe aanmoediging!
Zie: Opstanding en oordeel alsook Op 20:11-15 voor het Millenniumoordeel.
ου γαρ ο εν τω φανερω ιουδαιος εστιν ουδε η εν τω φανερω εν σαρκι περιτομη αλλ ο εν τω κρυπτω ιουδαιος και περιτομη καρδιας εν πνευματι ου γραμματι ου ο επαινος ουκ εξ ανθρωπων αλλ εκ του θεου
28 Want niet hij is Jood die het uiterlijk is, en niet dat is besnijdenis wat uiterlijk, aan het vlees, geschiedt.
29 Maar hij is Jood die het in het verborgene is, en besnijdenis is die van het hart, in geest, niet naar de letter; wiens lof niet uit mensen is, maar uit God.
De apostel sluit zijn betoog af door te verduidelijken hoe de ware Jood geïdentificeerd wordt. Maar daarbij moet hij beslist Dt 30:1-6 in gedachten hebben gehad en beseft hebben dat de ware Jood, namelijk hij die uit geloof leeft en die niet op eigen verdienste vertrouwt, nog altijd op het religieuze toneel van de wereld zou moeten verschijnen.
Op een tijdstip namelijk dat het volk nog onderweg was naar het Beloofde land - en daarin derhalve nog geen stap had gezet - had God reeds door Mozes voorzegd dat ware Joden - die met een besneden hart - pas in de eindtijd zouden verschijnen. Een en ander zou plaats vinden wanneer Jahweh hen die hij uit het Land had verdreven, weer [vanuit hun diaspora] bijeen zou brengen. Als een hoopvol vervolg op het onheilspellende hoofdstuk 28 [met al zijn vervloekingen] schreef Mozes daarover het onderstaande:
En het zal geschieden, wanneer al deze dingen, de zegen en de vervloeking die ik jullie voorhield, over jullie komen, dat jullie het weer ter harte zullen nemen onder alle Heidenvolken [gojim] waarheen JHWH, jullie God, jullie verdreven had. Jullie zullen terugkeren tot JHWH, jullie God, en zijn stem gehoorzaam zijn; jullie en jullie zonen, met heel je hart en met heel je ziel, overeenkomstig alles wat ik jullie heden gebied. Dan zal JHWH, jullie God, een keer brengen in jullie gevangenschap en zich over jullie ontfermen. Hij zal jullie weer bijeenbrengen uit al de volken waarheen JHWH, jullie God, jullie verstrooid had. Al bevonden jullie verdrevenen zich aan het einde van de hemel, toch zal JHWH, jullie God, jullie vandaar bijeenbrengen en jullie vandaar weghalen. En JHWH, jullie God, zal jullie zeker in het land brengen dat jullie vaderen in bezit hadden, en jullie zullen het beslist weer in bezit nemen; en hij zal jullie goeddoen en nog talrijker maken dan jullie vaderen. JHWH, jullie God, zal jullie hart en het hart van jullie zaad besnijden, opdat jullie JHWH, jullie God, mogen liefhebben met heel je hart en met heel je ziel, zodat je zult leven.
Waarom verschijnt de ware Jehoedi (Jood) met de besnijdenis van het hart in geest eerst dan, dus wanneer het herstel voor Israël aanbreekt?
Het antwoord luidt: Omdat pas in die wereldperiode, het aeon van de 70e Week, Jahweh God met Israël het Nieuwe Verbond sluit dat - eveneens in een eschatologische context - al heel lang stond aangekondigd in Jr 31:31-34
Zie! Er komen dagen, verzekering van Jahweh, dat ik met het huis van Israël en met het huis van Juda een nieuw verbond sluiten zal; niet één gelijk het verbond dat ik met hun voorvaders heb gesloten op de dag dat ik hen bij de hand vatte om hen uit het land Egypte te leiden, mijn verbond dat zij verbroken hebben, terwijl ik hen als echtgenoot bezat.
Want dit is het verbond dat ik zal aangaan met het huis van Israël na die dagen, zegt Jahweh: Ik zal mijn wetten in hun verstand geven en ze op hun harten schrijven; en ik zal hun tot God zijn en zij zullen mij tot volk zijn.
In het Overblijfsel zullen zulke ware Joden in de 70e Week op het religieuze toneel van de wereld verschijnen, wanneer krachtens het Nieuwe Verbond Gods geest op hen wordt uitgestort en zulke profetieën worden vervuld als
Ook zullen dan vele personen uit de Heidenvolken zich met die ware Joden identificeren omdat zij zullen opmerken dat van alle religieuze denominaties slechts zij namens God handelen; dat hij uitsluitend hén machtigt om als zijn woordvoerders op te treden.
Die personen, de "schapen" van Mt 25:31-46, door Jezus zelf verder aangeduid als mensen die komen van Oost en West, en van Noord en Zuid, zullen in die dagen vastgrijpen, ja, zij zullen vastgrijpen de slip van het kleed van een man die een Jood is, en zeggen: Wij gaan met jullie mee, want wij hebben gehoord: God is met jullie (Lk 13:28-30; Zc 8:23).
Veel uitleggers maken de fout dat zij Paulus’ woorden over de ware Jood, hij
die de besnijdenis van het hart in geest ontvangt, op christenen toepassen,
waarbij dan gesuggereerd wordt dat een Heiden een Jood kan worden. Maar
etniciteit is hier een onoverkomelijk obstakel! De apostel heeft het in deze
context namelijk uitsluitend over etnische Joden.
De context die men hier in aanmerking moet nemen loopt immers duidelijk van Rm
2:17 tm Rm 3:4 en het woord Ioudaios
[Jood] heeft in alle gevallen waarin het voorkomt betrekking op een etnische
Jood.
Overigens bereidt Paulus in dit gedeelte zijn uitvoeriger betoog in de hoofdstukken 9 tm 11 voor.
Ook hebben we in het voorgaande de christelijke Gemeente, Jezus’ Gemeentelichaam, (nog) geheel buiten beschouwing gelaten in de kwestie der besnijdenis, aangezien de leden daarvan, Jood en Griek, in tegenbeeldige zin een 'besnijdenis' ervaren, namelijk de besnijdenis van de Messias, waarover de apostel in Ks 2:11 later zou schrijven:
In hem ook werden jullie besneden met een besnijdenis niet door handen verricht, in het wegnemen van het vleselijk lichaam, in de besnijdenis van de Messias.
In deze fase van zijn betoog is Paulus nog niet aan een beschouwing van het Gemeentelichaam toe. Voorlopig heeft hij zich beperkt tot de situatie waarin Joden en Grieken (Heidenen) destijds verkeerden, een situatie waarin zij, ongeacht hun verschillen in achtergrond en godsdienstige beleving, toch hetzelfde gemeenschappelijk hadden: een dringende behoefte aan werkelijke redding. Jood en Heiden hebben beide het Evangelie nodig.
τι ουν το περισσον του ιουδαιου η τις η ωφελεια της περιτομης πολυ κατα παντα τροπον πρωτον μεν [γαρ] οτι επιστευθησαν τα λογια του θεου τι γαρ ει ηπιστησαν τινες μη η απιστια αυτων την πιστιν του θεου καταργησει μη γενοιτο γινεσθω δε ο θεος αληθης πας δε ανθρωπος ψευστης καθως γεγραπται οπως αν δικαιωθης εν τοις λογοις σου και νικησεις εν τω κρινεσθαι σε
1 Wat dan is het meerdere van de Jood? Of wat is het voordeel van de besnijdenis?
2 Veel, in alle opzichten. Zeker in de eerste plaats dat hun de uitspraken Gods werden toevertrouwd.
3 Want wat is het geval? Indien sommigen ontrouw werden zal hun ontrouw toch niet de trouw van God tenietdoen?
4 Mag dat niet geschieden! Laat God echter waarachtig zijn maar ieder mens een leugenaar, zoals geschreven staat:
Opdat gij gerechtvaardigd wordt in uw woorden,
en zult overwinnen wanneer gij wordt geoordeeld.
In het voorafgaande hoofdstuk heeft Paulus toegelicht dat de Jood geen reden had om zich bij God te beroemen boven de Heiden. Niet alleen maakten beiden zich schuldig aan de zelfde overtredingen maar zelfs de besnijdenis van de Jood – nota bene als teken van het Verbond der belofte met zijn voorvader Abraham – was nauwelijks van waarde als ze beperkt bleef tot de ingreep in het vlees zoals die altijd plaats vond op de 8e dag na de geboorte.
Vanzelfsprekend kwam dan de vraag op – en waarschijnlijk zeker niet vrij van een mate van wantrouwen, gezien het onderwijs der rabbijnen – wat er dan nog overbleef van de privileges van Israël als het uitverkoren volk van God; waartoe diende dan nog het Joodzijn?
In hoofdstuk 9 zal de apostel nog uitvoerig op die vraag ingaan. Hier beperkt hij zich voorlopig tot één voorrecht, maar dat is dan ook een heel groot privilege, een bevoorrechting waarmee alle ander privileges verbonden zijn: Aan Israël werd Gods openbaring toevertrouwd! Later zou de apostel, in de Hebreeënbrief, zijn joodse broeders daarop eveneens wijzen met de woorden:
God, die in de oudheid veelvuldig en op veel manieren tot de vaders sprak in de profeten, sprak op het laatst van deze dagen tot ons in [zijn] Zoon die hij tot erfgenaam van alle dingen stelde; door wie hij ook de aeonen maakte.
In de voorchristelijke
tijden was Jahweh met de (voor)vaderen van de Joden met een zekere regelmaat in
contact getreden en hij had dat (letterlijk naar het Grieks) in vele
delen en op vele wijzen gedaan. Telkens werd een nieuw deel van de
goddelijke openbaring aan het voorafgaande toegevoegd, via de patriarchen,
de priesters, sommige koningen en (met name) de profeten. Wanneer zij onder
inspiratie spraken of schreven, sprak God zelf tot de joodse voorvaders.
In deze tekst van Hebreeën noemt Paulus uitsluitend de profeten, waarmee
te kennen lijkt te worden gegeven dat het geopenbaarde woord principieel
een profetisch woord was. In ieder geval kon de Psalmist
dienaangaande met overtuiging schrijven:
Hij maakte aan Jakob zijn woorden bekend; zijn voorschriften en bepalingen aan Israël. Aldus heeft hij aan geen enkele [andere] natie gedaan en zijn bepalingen kennen zij niet. Looft Jah! (Ps 147:19-20).
Maar…, zoals we ook reeds vaststelden in ons commentaar bij 2:7-11, begint het oordeel bij het Huis van God, zijn eigen begunstigd volk (1Pt 4:17-18).
Want hoe reageerde Israël vaak op Gods openbaring? Welnu, niet bepaald gunstig. In plaats dat zij die schat koesterden en hun best deden om aan hun uitverkiezing te beantwoorden waren zij voor het merendeel van de tijd als volk ontrouw aan de goddelijke uitspraken. In feite kwam dat door hun ongeloof in de goddelijke orakels; dat blijkt immers uit de vele malen dat zij door God zelf op dat punt werden berispt.
Weliswaar spreekt Paulus over sommigen - Want wat is het geval? Indien sommigen ontrouw werden - maar in werkelijkheid blijkt uit 1Ko 10:7-10 dat het bij de Uittocht om vele tienduizenden ging:
Wordt ook geen afgodendienaren gelijk sommigen van hen, zoals geschreven staat: Het volk zette zich neer om te eten en te drinken, en zij stonden op om zich te vermaken. Laten wij ook geen ontucht plegen, zoals sommigen van hen ontucht pleegden en vielen, op één dag drieëntwintigduizend. Laten wij de Messias ook niet uitdagen zoals sommigen van hen [hem] uitdaagden en door de slangen bleven omkomen. Laten wij ook niet murmureren zoals sommigen van hen murmureerden en omkwamen door de verderver.
Overbekend is de situatie in de wildernis toen het Volk geen geloof stelde in Gods belofte om hen onder hun hoofd Mozes veilig naar het Beloofde Land te leiden. Toen was Gods reactie: Hoe lang zal dit volk mij nog minachten! Hoelang zullen zij geen geloof in mij stellen, ondanks al de wondertekenen die ik bij hen verricht heb? (Nm 14:11).
Vandaar dat Stefanus hen kon toevoegen:
Hardnekkigen en onbesnedenen van harten en oren! Jullie weerstaan altijd de heilige geest; zoals jullie vaders, ook gij. Wie van de profeten vervolgden jullie voorvaders niet? Ja, zij doodden hen die tevoren de komst van de Rechtvaardige aankondigden… Jullie die de Wet door tussenkomst van engelen ontvingen maar die niet onderhielden (Hn 7:51-53).
In tegenstelling tot Stefanus maakt Paulus hier nog niet expliciet melding van hun verwerping van hun Messias (de Rechtvaardige), maar wij begrijpen dat ook die ontrouwe, ongelovige daad der Joden al doorklinkt. Eerst in hoofdstuk 9 gaat de apostel dieper in op het hardnekkige verzet van de meerderheid der Joden tegen hun Messias.
Wegens hun afwijzende houding tegenover Gods uitspraken beantwoordden zij overigens nooit of bijna nooit aan hun zending als uitverkoren volk en daarmee rees de vraag: Wordt daardoor soms Gods voornemen tenietgedaan? Moet hij zich er maar bij neerleggen dat zijn beloften op niets uitlopen omdat zijn beoogd instrument, Israël, zich in ongeloof verzet?
Ondenkbaar, zegt Paulus. Grieks μη γενοιτο; letterlijk: Dit geschiede niet! een hevige ontkenning van Paulus’ zijde welke hierna nog 9x zal terugkeren in de Brief. Het is uitgesloten dat God niet getrouw zal zijn aan eerder gedane beloften en profetische uitspraken. Hij is niet zoals een tot leugens sprekend geneigd mens! Vandaar Paulus’ oproep: Laat God echter waarachtig zijn maar ieder mens een leugenaar, een waarheid die al in Ps 116:11 werd uitgesproken.
Dat God altijd getrouw zal zijn bevestigt Paulus met een citaat uit Davids boetepsalm 51, vers 6, welke volgens de M-tekst luidt (nbg):
Tegen u, u alleen, heb ik gezondigd, en gedaan wat kwaad is in uw ogen, opdat gij rechtvaardig blijkt in uw uitspraak, zuiver in uw gericht.
Paulus gebruikte echter de LXX │ οπως αν δικαιωθης εν τοις λογοις σου και νικησης εν τω κρινεσθαι σε │ Opdat gij gerechtvaardigd wordt in uw woorden, en zult overwinnen wanneer gij wordt geoordeeld.
David erkende dat zijn zonde en Gods oordeel daarover had bijgedragen om Gods rechtvaardigheid wederom in het licht te stellen. Hetzelfde geldt voor zijn getrouwheid; als zijn Verbondsvolk mag Israël dan nog zo ontrouw zijn, Gods getrouwheid wankelt nooit! Er zal altijd een getrouwe Rest onder het Volk zijn waardoor Gods wil volgens zijn voornemen zal worden volbracht. In hoofdstuk 11 zal de apostel die gedachte nog verder uitdiepen.
ει δε η αδικια ημων θεου δικαιοσυνην συνιστησιν τι ερουμεν μη αδικος ο θεος ο επιφερων την οργην κατα ανθρωπον λεγω μη γενοιτο επει πως κρινει ο θεος τον κοσμον ει δε η αληθεια του θεου εν τω εμω ψευσματι επερισσευσεν εις την δοξαν αυτου τι ετι καγω ως αμαρτωλος κρινομαι και μη καθως βλασφημουμεθα και καθως φασιν τινες ημας λεγειν οτι ποιησωμεν τα κακα ινα ελθη τα αγαθα ων το κριμα ενδικον εστιν
5 Indien nu onze ongerechtigheid Gods rechtvaardigheid aanbeveelt, wat zullen wij dan zeggen? Is God soms onrechtvaardig wanneer hij zijn toorn tot uitdrukking brengt? Ik spreek op menselijke wijze.
6 Mag dat niet geschieden! Hoe zal God anders de wereld oordelen?
7 Maar indien de waarheid van God door mijn leugenachtigheid overvloediger werd tot zijn heerlijkheid, waarom word ik dan nog als zondaar geoordeeld?
8 En is dan niet, zoals wij belasterd worden en zoals sommigen beweren dat wij zouden zeggen: Laten wij de slechte dingen doen, opdat de goede dingen mogen komen? Het oordeel over hen is terecht.
Uit de verwijzing (in vers 4) naar het feit dat door Davids zonde Gods waarachtigheid juist nog meer aan het licht kwam, had Paulus’ joodse gesprekspartner kunnen concluderen dat de zondaar eigenlijk vrijuit moet gaan. Want door de slechte dingen die hij doet blinkt Gods rechtvaardigheid des te meer uit! In Ps 51:6 kon iedereen toch lezen: Opdat gij rechtvaardig blijkt in uw uitspraak, zuiver in uw gericht. Waarom zou hij overtreders dan nog bestraffen?
Dat Paulus op deze wijze dieper ingaat op Davids zonde en er op menselijke wijze even over mee redeneert, bewijst kennelijk dat dit vraagstuk destijds binnen rabbijnse kringen actueel was. Als Psalm 51 aldus moest worden opgevat, waar bleef voor de wetsgetrouwe Jood dan zijn verdienste bij God?
Anderzijds lijkt Paulus er ook zelf van beschuldigd te zijn dat hij een dergelijke verderfelijke redenering erop nahield. Dat kan te maken gehad hebben met zijn leer dat door geloof in het offer van de Messias God goedgunstig zonden vergaf.
Daarom draalt hij niet om op de grote dwaasheid van een dergelijke beschuldiging te wijzen:
- Hoe zal God anders de wereld oordelen? (vers 6)
- Het oordeel over hen is terecht. (vers 8)
In zijn commentaar moet hij zeker teruggedacht hebben aan de aartsvader, Abraham. In de kwestie van Sodom redeneerde die met de engel die als Jahwehs woordvoerder optrad, aldus: Zult gij de rechtvaardige met de goddeloze wegvagen? … Zal de Rechter van de hele aarde geen recht doen? (Gn 18:22-25).
Het is walgelijk om de opvatting te bevorderen dat God wordt verheerlijkt door de slechte dingen die de mensen allemaal doen. Ware dat niet het geval dan zou men met recht de slogan kunnen hanteren: Laten we toch vooral het slechte doen opdat het goede tevoorschijn komt!
Maar iets dergelijks is complete laster en een verderfelijke leer; Gods oordeel dienaangaande is volkomen rechtvaardig.
τι ουν προεχομεθα ου παντως προητιασαμεθα γαρ ιουδαιους τε και ελληνας παντας υφ αμαρτιαν ειναι καθως γεγραπται οτι ουκ εστιν δικαιος ουδε εις ουκ εστιν ο συνιων ουκ εστιν ο εκζητων τον θεον παντες εξεκλιναν αμα ηχρεωθησαν ουκ εστιν ο ποιων χρηστοτητα [ουκ εστιν] εως ενος ταφος ανεωγμενος ο λαρυγξ αυτων ταις γλωσσαις αυτων εδολιουσαν ιος ασπιδων υπο τα χειλη αυτων ων το στομα αρας και πικριας γεμει οξεις οι ποδες αυτων εκχεαι αιμα συντριμμα και ταλαιπωρια εν ταις οδοις αυτων και οδον ειρηνης ουκ εγνωσαν ουκ εστιν φοβος θεου απεναντι των οφθαλμων αυτων οιδαμεν δε οτι οσα ο νομος λεγει τοις εν τω νομω λαλει ινα παν στομα φραγη και υποδικος γενηται πας ο κοσμος τω θεω διοτι εξ εργων νομου ου δικαιωθησεται πασα σαρξ ενωπιον αυτου δια γαρ νομου επιγνωσις αμαρτιας
9 Wat, dan? Hebben wij iets voor? Volstrekt niet! Wij beschuldigden immers eerder én Joden én Grieken dat zij allen onder zonde zijn,
10 zoals geschreven staat:
Er is geen rechtvaardige, nog niet één;
11 er is geen verstandige;
geen is er die echt God zoekt.
12 Allen weken af, tezamen werden zij nutteloos.
Er is geen die steeds goedheid betracht;
geen is er, tot niet één.
13 Hun keel is een geopend graf;
met hun tongen pleegden zij voortdurend bedrog,
gif van adders is onder hun lippen.
14 Hun mond is vol van vloek en bitterheid;
15 hun voeten zijn snel om bloed te vergieten.
16 Vernieling en ellende zijn op hun wegen,
17 en een weg van vrede leerden zij niet kennen.
18 Geen vrees voor God staat hun voor ogen.
19 Wij weten echter dat alle dingen die de Wet zegt, tot hen spreekt die onder de Wet zijn, opdat elke mond gestopt en de hele wereld strafwaardig voor God wordt.
20 Daarom zal uit werken der Wet geen vlees voor zijn aangezicht gerechtvaardigd worden. Door [de] Wet is immers precieze kennis van zonde.
Aan het begin van dit hoofdstuk vernamen wij dat het Joodzijn voordelen heeft, met name omdat God zijn heilige uitspraken aan Israël had toevertrouwd. Maar wanneer het gaat om de positie die welk mens dan ook voor God inneemt, heeft de Jood niets voor boven de Heiden (Griek). Allen zijn, wegens gemeenschappelijke afstammming (Adam), onder de zonde. In 8:20 zal de apostel ons aller toestand als Adamieten aldus verwoorden: De schepping werd aan de vruchteloosheid onderworpen.
En het is precies die
vruchteloosheid of tevergeefsheid welke de apostel in de vv 10 tm
In al de gebruikte verwijzingen ligt steeds weer de nadruk op dat ene feit: Allen verkeren in een permanente staat van zondigheid; op die regel bestaat geen enkele, maar dan ook niet één uitzondering!
Bovendien hebben alle citaten betrekking op het volk dat haar afstamming kan terugvoeren op de aartsvaders, Abraham, Isaäk en Jakob, maar dat ook een volk is dat onder de Mozaische Wet verkeert, een wetgeving die hun - in het licht van Gods geboden - exact uit de doeken deed wat de zonde zoal omvat.
En die geboden nu klagen de Jood aan; ze doen hem beseffen dat hij schuldig staat voor Gods aanschijn. Maar daarmee verbindt de apostel tevens een allerbelangrijkste conclusie: elke mond wordt gestopt - ook die van de Heiden - en de hele wereld is strafwaardig voor God geworden.
Vanzelfsprekend uiteraard, want Joden en Heidenen verkeren binnen de zelfde van Adam ontvangen 'erfenis'; de Heiden zal de Jood dus heus niet in rechtschapenheid overtreffen.
Met die afsluiting, met die constatering, zijn alle ontsnappingsrouten afgesloten, voor de Jood maar ook voor de Heiden; beiden staan schuldig voor Gods aanschijn. En met die erkenning zijn ook beiden, Jood en Heiden, 'rijp' voor het ontvouwen van het Evangelie. Er is immers geen andere uitweg, geen andere hoop om voor Gods aangezicht rechtvaardig te zijn.
νυνι δε χωρις νομου δικαιοσυνη θεου πεφανερωται μαρτυρουμενη υπο του νομου και των προφητων δικαιοσυνη δε θεου δια πιστεως ιησου χριστου εις παντας τους πιστευοντας ου γαρ εστιν διαστολη παντες γαρ ημαρτον και υστερουνται της δοξης του θεου δικαιουμενοι δωρεαν τη αυτου χαριτι δια της απολυτρωσεως της εν χριστω ιησου
21 Maar nu is buiten [de] Wet om Gods rechtvaardigheid geopenbaard, waarvan door de Wet en de Profeten wordt getuigd,
22 namelijk Gods rechtvaardigheid wegens getrouwheid van Jezus Messias voor allen die geloven; want er is geen onderscheid.
23 Want allen zondigden en komen tekort aan de heerlijkheid Gods,
24 en naar zijn liefderijke gunst worden zij vrijelijk gerechtvaardigd door de verlossing die in Messias Jezus [is].
Met deze perikoop leidt Paulus het eigenlijke thema van de Brief in: het Evangelie of Goede Nieuws met Messias Jezus als middelpunt. Geloof in hem, en in het door hem gebrachte loskopend offer van zijn eigen ziel, is absoluut het enige wat voor de Jood en de Griek tot rechtvaardigheid bij God leidt en hem redt van een zekere ondergang.
Verrassend is evenwel, zeker voor de Jood, dat in de Tenach, de OT-Geschriften, zowel door de Wet als door de Profeten tevoren getuigenis was afgelegd van die bij God rechtvaardige procedure. Zijn voornemen in dat opzicht was dus zeker niet geheel als nieuw aan te merken, maar wel was het zo dat pas in de Eerste eeuw van onze jaartelling, met het tijdperk dat begon met het openbaar optreden van Messias Jezus, die redding brengende rechtvaardigheid van God aan het licht trad. Alles had namelijk te maken met de grote getrouwheid waarmee Jezus zijn door God verordende loopbaan op aarde had volbracht, vanaf zijn doop in het water van de rivier de Jordaan tot aan zijn offerdood aan een martelpaal.
In vers 22 verklaart de apostel expliciet wat precies met Gods gerechtigheid in het kader van het Evangelie wordt bedoeld. Het is niet de positie van rechtvaardigheid welke verkregen kon worden door volledige wetsbetrachting, maar die welke voortvloeit uit geloof. Daarmee wordt dan niet gedoeld op het type van geloof in algemene zin, bijvoorbeeld in de trant van "Ik geloof wel dat er zoiets als een god moet bestaan". Nee, in 1:17 had de apostel het reeds aangegeven: Uit geloof tot geloof, zoals geschreven staat: Maar de rechtvaardige, uit geloof zal hij leven.
En nog specifieker, in het licht van het Evangelie: het geloof dat gericht is op Gods Zoon, de Messias, met name in zijn zondeverzoenend offer. Later zou Johannes dat rechtvaardigend geloof aldus omschrijven: Zozeer had God de wereld lief dat hij zijn eniggeboren Zoon gaf opdat ieder die in hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven zou hebben.
In het volgende hoofdstuk (4) zal Paulus dit soort van geloof en de rechtvaardiging die daarmee vergezeld gaat, nog uitvoerig behandelen in het licht van de aartsvader Abraham. Daarop vooruitlopend constateren we nu reeds dat Gods verklaring dat Abraham voor hem rechtvaardig was steeds te maken had met diens geloof in het beloofde zaad van bevrijding. Toen God hem volgens Gn 15:5-6 toezegde dat zijn zaad zo talrijk zou worden als de sterren aan de hemel, stelde Abraham geloof in Jahweh en rekende Hij het hem toe als rechtvaardigheid.
Later, toen hij Gods opdracht trachtte te gehoorzamen zijn zoon te offeren op de Moria - uiteraard als voorafbeelding van het offer van Gods eigen Zoon – vervulde hij volgens Jk 2:23 opnieuw dat Schriftwoord: En de Schrift werd vervuld die zegt: “Abraham geloofde God en het werd hem tot gerechtigheid gerekend”, en hij werd Gods vriend genoemd.
Zie ook: Abrahams bestemming
Geloof in het Evangelie houdt daarom ook de erkenning in - en wellicht weer het meest moeilijk voor de Jood – dat wij allen, Joden en Heidenen, door onze Adamitische afstamming tekort komen aan Gods heerlijkheid. Oorspronkelijk waren wij geschapen naar Gods beeld en gelijkenis, maar door de zonde kon niemand van ons nog aan dat beeld beantwoorden. Gods vrije gave om zonder eigen verdienste gerechtvaardigd te worden op grond van geloof in de verdienste van zijn Zoon, komt daardoor des te sterker voor het voetlicht; door Paulus terecht geduid als pure genade, Grieks χαρις, wat we ook zouden kunnen omschrijven als liefderijke gunst.
ον προεθετο ο θεος ιλαστηριον δια [της] πιστεως εν τω αυτου αιματι εις ενδειξιν της δικαιοσυνης αυτου δια την παρεσιν των προγεγονοτων αμαρτηματων εν τη ανοχη του θεου προς την ενδειξιν της δικαιοσυνης αυτου εν τω νυν καιρω εις το ειναι αυτον δικαιον και δικαιουντα τον εκ πιστεως ιησου
25 Hem stelde God als verzoendeksel door het geloof in zijn bloed, tot betoon van zijn rechtvaardigheid, door voorbij te gaan aan de zonden die vroeger hadden plaatsgevonden tijdens de verdraagzaamheid van God.
26 Hij deed dit om zijn rechtvaardigheid te tonen in deze tijd, opdat hijzelf rechtvaardig is én hem rechtvaardigt die uit [de] getrouwheid van Jezus [is].
In deze twee verzen raken we aan het hart van het Evangelie en een opmerkelijk aspect daarbij is dat Paulus teruggrijpt op de jaarlijkse procedure die plaats vond binnen Israëls heiligdom, de Tabernakel. In die Tent was de ark van het Verbond, ook wel de Verbondskist genoemd, ongetwijfeld het meest heilige voorwerp, geplaatst in de achterste Tentafdeling, het Allerheiligste. Alleen op de jaarlijkse Verzoendag ging de hogepriester met het bloed van de offerdieren die achterste afdeling binnen, waarna hij het offerbloed in de richting van die Verbondskist spatte.
Boven het gouden deksel waarmee de ark was afgedekt, werd God echter zelf verondersteld te tronen, voor de hogepriester zichtbaar vertegenwoordigd door het Sjekinalicht tussen de cherubim. Vandaar dat die Verbondskist met zijn gouden verzoendeksel een voorafbeelding werd van de troon van Jahweh, de God van Israël, maar dan in de hemel zelf.
Voor Israël was de ark begrijpelijkerwijs het symbool dat Jahweh zelf als hun God te midden van hen aanwezig was en dat de zegen van het Verbond op hen rustte. Om die reden wordt het verzoendeksel - Grieks: ιλαστηριον, weergave van het Hebreeuwse כפרת (kappooreth) - ook wel de genadetroon genoemd.
In Hb 9:4-5 wordt die verbondskist aldus beschreven:
De ark des Verbonds, aan alle zijden met goud overtrokken, waarin een gouden kruik die het manna bevatte, en de staf van Aäron die gebloeid had, en de tafelen van het Verbond; daarboven echter [de] luisterrijke cherubim die het verzoendeksel overschaduwden.
Maar
hier, in vers 25, verklaart de apostel dat in het tegenbeeld het verzoendeksel
Messias Jezus zelf vertegenwoordigt: Hem stelde God
als verzoendeksel [ιλαστηριον] door geloof in zijn
bloed.
Vanaf het jaar 29 AD - bij Jezus’ zalving met
heilige geest, waardoor hij tot Gods geestelijke Zoon werd verwekt- nam de
hemelse verblijfplaats van God dan ook een nieuw aspect aan: het tegenbeeldige Allerheiligste.
Zijn persoonlijke woning werd toen de heilige plaats waar een genadige God bereid was Jezus’ volmaakte offer ten behoeve van een onheilige, zondige mensheid te aanvaarden, zoals jaarlijks op de Verzoendag, Jom Kippoer, werd afgebeeld. Daarom lezen we hier, in vers 25, eveneens dat God, in afwachting van het volmaakte offer - dat van zijn zondeloze Zoon - zich bereid kon tonen de zonden van alle voorgaande generaties geduldig te verdragen. Hij liet, enkele uitzonderingen daargelaten, de zondaars in zijn verdraagzaamheid begaan ook al verdienden zij bestraffing. De Vloed in Noachs dagen en de ondergang van Sodom en Gomorra in Abrahams tijd vormden zulke uitzonderingen. Maar in het plaatsvervangend sterven van zijn Zoon, de Messias, werd aan de eis van Gods gerechtigheid principieel voldaan.
Paulus constateert dan ook dat Gods gerechtigheid in het Evangelie geheel berust op de getrouwe houding van de Zoon. Tot tweemaal toe maakt hij daarom melding van diens getrouwheid ¹ in vers 22 Gods rechtvaardigheid wegens getrouwheid van Jezus Messias ² in vers 26 Opdat hijzelf rechtvaardig is én hem rechtvaardigt die uit [de] getrouwheid van Jezus [is].
Πιστις moeten we in deze beide gevallen kennelijk niet vertalen met geloof, maar op de zelfde wijze opvatten als in 3:3, waar πιστις verwijst naar Gods trouw, zijn getrouwheid: Indien sommigen ontrouw werden zal hun ontrouw toch niet de trouw van God tenietdoen?
Voor hen die vertrouwd zijn met het gematriabeginsel is het wellicht belangwekkend te weten dat het Griekse ιλαστηριον in de LXX de weergave is van het Hebreeuwse כפרת (kappooreth). Het verzoendeksel, Gods genadetroon, heeft derhalve de GW (getalswaarde) 700 (20+80+200+400).
Zoals bekend mag worden verondersteld is de GW van de Antichrist, het Beest in de Openbaring, 666 (Op 13:18). Maar in Openbaring, hoofdstuk 17, zien we in Johannes’ visioen de Hoer Babel dat Beest berijden. Welnu, Babel heeft GW 34 (2+2+30). De combinatie Hoer/Beest heeft dus ook de GW 700, wat betekent dat in de eindtijd die duivelse alliantie zal willen concurreren met het verzoendeksel, de kern van het Evangelie.
Hoewel vanaf de Eerste eeuw, met het aanbreken van het Messiastijdperk, God degenen als rechtvaardig kon beschouwen die geloof stelden in Jezus’ offerdood, duurt zijn verdraagzaamheid ten aanzien van alle overige zondaars die dat stadium (nog) niet bereikt hebben - verreweg het overgrote deel der mensheid - nog steeds voort. Hoe kan dat? Omdat
a. in de offerdood van Jezus aan Gods gerechtigheid was voldaan. In hem werden de zonden van alle voorafgaande generaties, maar ook van de nog daarna komende generaties, in principe bedekt. Het zou uiteindelijk van de houding van elk individu afzonderlijk afhangen of die principiële bedekking tot een blijvende realiteit wordt. Vergelijk Op 13:8.
b. God in de periode die voorafgaat aan het werkelijke oordeel eerst een groot bijeenvergaderingswerk verricht, namelijk het tot geloof roepen van zijn Tabernakelpersoneel, de tegenbeeldige priesterschap van het volledige Israël Gods welke in de tegenbeeldige Tent, het Nieuwe Jeruzalem, heilige dienst zal kunnen verrichten tot zegen van de Heidenvolken.
Zie: Openbaring 21:1-4, alsook het commentaar bij Gl 6:15-16
που ουν η καυχησις εξεκλεισθη δια ποιου νομου των εργων ουχι αλλα δια νομου πιστεως λογιζομεθα γαρ δικαιουσθαι πιστει ανθρωπον χωρις εργων νομου
27 Waar [blijft] dan het roemen? Het werd uitgesloten. Door wat voor wet? Die van de werken? Nee, maar door de wet van geloof.
28 Want wij zijn van mening dat een mens gerechtvaardigd wordt uit geloof, afgescheiden van werken der Wet.
In het direct voorafgaande heeft de apostel de gerechtigheid Gods onthuld wat betreft het kernpunt van het Evangelie: een mens kan slechts bij God rechtvaardig zijn op grond van zijn geloof in Jezus’ plaatsvervangend lijden voor de zonde. Logischerwijs leidt dat tot de conclusie dat elke eigenroem uitgesloten, ja, verwerpelijk is. Wat de Joden betreft ontneemt hun dat feit de mogelijkheid om door ijverige wetsbetrachting bij God een rechtvaardige positie in te nemen.
Met de vraag Waar [blijft] dan het roemen? had Paulus zich trouwens expliciet tot de Jood gewend. En het is precies een wet die zijn ambities teniet doet. Uiteraard niet de Mozaische Wet, want die bood hem nu juist de kans zich op eigen verdienste te beroemen, maar een nieuwe wet, die van het geloof. Met wet doelt de apostel in werkelijkheid op een nieuwe norm die voortaan bij God geldt.
De oude orde, die met wetsvervulling te maken had bood de Jood de gelegenheid tot hoogmoed; het was de wet der werken. De nieuwe orde, de wet van het geloof, biedt de gelovige daarentegen geen enkele reden tot zelfverheffing. Wie dat niet inziet is blind voor de eigen zonde die hem bij God in principe in een verloren status plaatst. Hij is voor zichzelf een sta-in-de-weg voor het ontvangen van Gods genade, zijn liefderijke gunst.
Omdat Gods nieuwe norm een 'wet' wordt genoemd is de Jood feitelijk aan God ongehoorzaam wanneer hij hardnekkig blijft steunen op de oude wet der werken. Het trieste feit doet zich voor dat verreweg een meerderheid onder de Joden zich van meet af en door de eeuwen heen, tot nu toe, tegen die nieuwe wet heeft verzet. In hoofdstuk 11 zal de apostel toelichten welke desastreuze gevolgen dat voor hen als natie heeft gehad.
η ιουδαιων ο θεος μονον ουχι και εθνων ναι και εθνων ειπερ εις ο θεος ος δικαιωσει περιτομην εκ πιστεως και ακροβυστιαν δια της πιστεως
29 Of is hij alleen de God van Joden? Niet ook van Heidenvolken? Ja, ook van Heidenvolken.
30 Indien God tenminste één [is], die besnijdenis zal rechtvaardigen uit geloof en voorhuid door het geloof.
De vraag stellen of Jahweh alleen de God der Joden is, is hem ook meteen beantwoorden. Natuurlijk niet! Bij de nieuwe wet (norm) van het geloof maakt achtergrond immers geen enkel verschil meer. Joden vergissen zich als zij menen dat God alleen hun toebehoort, en die waarheid hadden zij ook nog eens kunnen afleiden uit hun eigen Wet, met name uit het bekende sjema, gebaseerd op Deuteronomium 6:4 (letterlijk naar het Hebreeuws): Luister o Israël: JHWH onze God, JHWH één.
Vergelijk ook Zc 14:9, waarin van Jahweh voorzegd wordt dat hij, wanneer zijn koningschap in het Millenniumrijk van zijn Zoon over alle volken vernieuwd wordt, één zal blijken te zijn, en zijn naam één. Hij zal niet zijn als de natuurgod Baäl der Heidenvolken, welke bijvoorbeeld voor de Midianieten Baäl-Peor was, maar voor zekere Kanaänieten Baäl-Zebub, de Baäl die door de Filistijnen te Ekron aanbeden werd. Andere stammen hadden ook weer een andere Baäl. Elke plaats had zijn eigen Baäl.
Het belijden van dat dogma sluit elke particularistische gedachte uit. Jahweh God is immers de Schepper van allen. In dat opzicht is hij dus zeker één, en dat leidt tot de conclusie dat hij er voor alle volken is. En zo is het ook bij Paulus, de apostel der Heidenvolken; voor hem impliceert Gods eenheid dat die maatstaf ook geldt wat betreft rechtvaardig bij God geacht worden vanuit het geloof in de Messias en zijn offer.
Overigens past de apostel een heel fijne nuancering toe wanneer hij dientengevolge vaststelt dat God besnijdenis [leden van het joodse volk] zal rechtvaardigen uit geloof en voorhuid [afzonderlijke Heidenen] door het geloof.
Uit geloof is een zinspeling op de lange geschiedenis die het volk Israël in de Eerste eeuw reeds achter zich had als Gods uitverkoren Volk. Paulus wijst op de vele eeuwen waarin Israël reeds een geloofsrelatie met Jahweh had. Dáár liggen, wat de Joden en hun geloofsleven betreft, hun wortels. Vandaar dat de apostel de openbaarmaking van Gods gerechtigheid in 1:17 aldus omschreef: Uit geloof tot geloof, zoals geschreven staat: Maar de rechtvaardige, uit geloof zal hij leven. Hk 2:4 volgens de LXX: ο δε δικαιος εκ πιστεως μου ζησεται.
Die achtergrond hebben de Heidenvolken niet. Afgebeeld door de jongste zoon in Lukas’ parabel van Het verlorene gevonden, verkeerde de Heiden al die eeuwen dat de oudste zoon (Israël) dicht in de nabijheid van de Vader leefde, 'buitenslands', en dat ook nog eens in een zeer deplorabele situatie. Vandaar dat het volk van de voorhuid gerechtvaardigd wordt door geloof.
νομον ουν καταργουμεν δια της πιστεως μη γενοιτο αλλα νομον ιστανομεν
31 Stellen wij dan [de] Wet buiten werking door het geloof? Mag dat niet geschieden! Veeleer houden wij [de] Wet staande.
Wanneer de Wet met haar vermeende verdienstelijke werken niet langer een roem is voor de Jood, betekent de nieuwe norm (of maatstaf) van rechtvaardigend geloof dan niet dat we de Wet voortaan beter geheel buiten beschouwing kunnen laten? Alsof die Wet geen waarde, geen betekenis meer zou hebben. Paulus antwoordt: Volstrekt niet! Integendeel, hijzelf immers beroept zich in zijn Evangelieprediking geregeld op de Wet, zoals hij tot op dit moment al had gedaan in 2:13, 23 en 3:19-21.
Met name is het zijn overtuiging dat in de hele oude Openbaring, de Wet incluis, tevoren die nieuwe, heilbrengende orde in profetische bewoordingen en voorafbeeldingen werd aangekondigd, zoals hij ook later zou schrijven aan de gemeente te Kolosse, t.w. dat zulke zaken als de periodieke feesten, de nieuwe manen en sabbatten een schaduw zijn van de toekomstige dingen, maar het wezenlijke behoort de Messias toe (Ks 2:16-17).
Maar ook heel het hoofdstuk dat nu volgt (4) met de uitvoerige terugblik op de gelovige Abraham en de betekenis daarvan in het kader van de nieuwe norm van het geloof, kunnen we zien als een krachtige weerlegging van elke mogelijke bewering cq vijandelijk getinte insinuatie (van de zijde der Jood) dat het Evangelie voorgoed had afgerekend met de Wet. De waarheid van de rechtvaardiging op grond van geloof lag immers in de oude Openbaring opgesloten!
Vergelijk het gebeuren te Jeruzalem in Handelingen 21, waar Paulus enige maanden na het schrijven van deze Brief, van joodse kant met beschuldigingen zou worden overladen. Men had hun verteld dat hij de Joden in de diaspora afval van Mozes leerde: zij zouden hun kinderen niet meer hoeven te besnijden noch de gebruiken volgens Wet in acht te nemen. Een geheel verkeerde voorstelling van zaken, want door zijn prediking en onderwijs hield hij juist de Wet staande.
Het zijn daarentegen de Joden zelf die door hun leer over de werken de ware geest van het oude Verbond miskennen! Maar nogmaals, in wat nu volgt in hoofdstuk 4 zullen we zien dat Paulus de (oude) openbaring handhaaft.
τι ουν ερουμεν ευρηκεναι αβρααμ τον προπατορα ημων κατα σαρκα
ει γαρ αβρααμ εξ εργων εδικαιωθη εχει καυχημα αλλ ου προς θεον
τι γαρ η γραφη λεγει
επιστευσεν δε αβρααμ τω θεω και ελογισθη αυτω εις δικαιοσυνην
τω δε εργαζομενω ο μισθος ου λογιζεται κατα χαριν αλλα κατα οφειλημα
τω δε μη εργαζομενω πιστευοντι δε επι τον δικαιουντα τον ασεβη λογιζεται η πιστις αυτου εις δικαιοσυνην
1 Wat zullen wij dan zeggen dat Abraham, onze vader naar het vlees, verkregen heeft?
2 Want indien Abraham uit werken gerechtvaardigd werd, heeft hij [reden tot] grootsprekerij, maar niet bij God.
Abraham nu geloofde God, en het werd hem tot rechtvaardigheidheid gerekend.
4 Aan hem echter die werkt wordt het loon niet toegerekend naar liefderijke gunst, maar naar verplichting.
5 Aan hem echter die niet werkt, maar geloof vestigt op hem die de goddeloze rechtvaardigt, wordt zijn geloof toegerekend tot rechtvaardigheid
Paulus is nog steeds in gesprek met zijn denkbeeldige joodse gesprekspartner. Ten bewijze dat voor hem de Wet - in de joodse zin van de eerste vijf Bijbelboeken, de Pentateuch – zeer actueel en gezaghebbend is legt hij deze de situatie van Abraham voor. Wat leidde er nu toe dat die gerespecteerde voorvader van hen beide bij Jahweh rechtvaardig was? Welke gerechtigheid verkreeg hij: de gerechtigheid van de werken of die van het geloof?
Het antwoord is helder. Toen God hem volgens Gn 15:5-6 toezegde dat zijn zaad zo talrijk zou worden als de sterren aan de hemel, stelde Abraham geloof in Jahweh en rekende Hij het hem toe als rechtvaardigheid.
Verdienstelijke werken zijnerzijds, waarop hij zich wellicht had kunnen voorstaan, waren niet aan de orde. Zijn 'verdienste' welke bij God waarde had en echt telde was de omstandigheid dat hij God in geloof gehoorzaamde, toen deze hem
• gebood om op weg te gaan naar een voor hem nog onbekend land met de belofte dat hij hem aldaar tot een grote natie zou maken (Gn 12:1-4);
• verzekerde dat uit zijn echtverbond met Sara nog nageslacht zou voortkomen, ondanks het feit dat beiden oud waren, en Sara zelfs onvruchtbaar (Gn 15:5-6);
• de opdracht gaf zijn enige zoon, Isaak, te offeren op de berg Moria. En hoewel het niet in het bewuste hoofdstuk (22) van Genesis werd vermeld, weten wij niettemin uit Hebreeën 11 dat hij bij die actie overwoog dat God bij machte is hem zelfs uit [de] doden op te wekken.
In Hb 11 worden overigens nog andere geloofsdaden van Abraham - en ook van Sara, zijn vrouw - vermeld.
Het was dus in essentie Abrahams levenswijze, gekenmerkt door daden en acties van geloof die volgden op al wat God aan hem in het vooruitzicht stelde, waardoor God hem als een rechtvaardig mens beschouwde. Abraham had het geloof dat in Hb 11:1 aldus wordt geformuleerd: Geloof nu is vaste grondslag der dingen waarop wordt gehoopt; bewijs der zaken die niet worden gezien.
Iets totaal anders derhalve dan telkens weer terugkerende godsdienstige rituelen in acht nemen, zoals naderhand in de Mozaïsche wetgeving aan de Israëlieten werd geboden.
De rechtvaardigheid die uit geloof voortvloeit heeft ten diepste te maken met het feit dat men gelovig, vol vertrouwen, reageert op Gods toewijzing cq plaats die hij je in zijn regeling toekent, en daarin hebben ook zulke begrippen als roeping, vergeving, verzoening hun plaats.
In één Bijbelverklaring werd dienaangaande, samengevat, ongeveer het volgende uiteengezet:
“ De openbaring van Gods gerechtigheid bij Paulus geeft, evenals in het OT, een handelwijze van God aan waarin hij zich als de God van het Verbond openbaart, het Verbond handhaaft of herstelt, waarbij hij aan de verbondspartner datgene schenkt wat hij aan hem had toegezegd. Bijgevolg is de gerechtigheid van de mens primair niet een juridische omschrijving van zijn bestaan. De rechtvaardige is hij, die de voor hem bestemde plaats tegenover God en in gemeenschap met hem hervonden heeft. Dit herstel van zijn leven, deze gerechtigheid dankt de mens geheel en al aan het wonder van de openbaring van Gods heilbrengende gerechtigheid, zoals Paulus die in 3:21-26 onder woorden bracht.
Wanneer God het geloof van Abraham aanrekent tot gerechtigheid, dan betekent dit: zijn geloof is de weg waarop hij een rechtvaardige wordt, een mens tegenover God, in de gemeenschap en in het Verbond met hem. Het is dan ook geen wonder dat het teken van het Verbond, de besnijdenis, straks (in vers 11) het zegel van de gerechtigheid van het geloof genoemd zal worden. God beoordeelt het gelovige bestaan van Abraham dus als die houding waardoor een mens een rechtvaardige is, wordt of blijft… Abraham die in het Verbond met God leefde en die straks (in vers 11 bij Paulus) het teken van het Verbond ontvangt, was een rechtvaardige omdat hij in het geloof vasthield aan de belofte van God en door die leefgemeenschap zijn doen en laten liet bepalen. ”
καθαπερ και δαυιδ λεγει τον μακαρισμον του ανθρωπου ω ο θεος λογιζεται δικαιοσυνην χωρις εργων
μακαριοι ων αφεθησαν αι ανομιαι και ων επεκαλυφθησαν αι αμαρτιαι
μακαριος ανηρ ου ου μη λογισηται κυριος αμαρτιαν
6 zoals ook David de mens gelukkig verklaart aan wie God rechtvaardigheid toerekent, afgescheiden van werken:
7 Gelukkig zij wier wetteloze daden worden vergeven,
en wier zonden bedekt worden;
8 gelukkig [de] man wiens zonde [de] Heer niet toerekent.
Bepaald opvallend is het feit dat Paulus hier het Schriftwoord volgens Ps 32:1-2 naast die van Gn 15:6 legt. Maar dat hoefde voor zijn joodse gesprekspartner geen verrassing te zijn, gewend als men binnen de joodse exegese was om zijn toevlucht te nemen tot een ander Schriftwoord om een leerpunt, waarover men in onzekerheid verkeerde, nader toe te lichten. In dit specifieke geval de leefwijze van de rechtvaardige die afziet van roemen omdat hij geheel op Gods genade, zijn liefderijke gunst, steunt. En dan is het niet vreemd dat men daarbij uitkomt bij koning David die over zijn eigen zondige situatie uitriep: Gelukkig [de] man wiens zonde [de] Heer [Jahweh, volgens de M-tekst] niet toerekent.
Toegepast op Abraham betekent dit dat Jahweh God Abrahams zonden vergaf toen hij hem op grond van zijn geloof rechtvaardigheid toekende. Zijn zonden die hij had begaan, en die hij als Adamitisch mens opnieuw zou begaan, waren voor God geen hindernis. In de toekomst zou door de offerdood van zijn Zoon Jezus alle zonden van verleden en toekomst bedekt worden en Jahweh nam daarop, om zo te zeggen, een 'voorschot' toen hij de aartsvader wegens geloofsgehoorzaamheid rechtvaardig achtte.
Het zelfde geldt voor de christen; vanuit die optiek had Paulus immers deze Brief gestart:
Door wie [de verrezen Messias] wij liefderijke gunst en apostelschap ontvingen tot geloofsgehoorzaamheid onder alle Heidenvolken vanwege zijn naam, onder wie ook jullie zijn geroepenen van Jezus Messias, aan allen die in Rome zijn, geliefden van God, geroepen heiligen: liefderijke gunst zij jullie en vrede van God, onze Vader, en van Heer Jezus Messias.
(Rm 1:5-7)
God vergaf zelfs de wetteloze daden van David, en daarom ook die van Abraham en trouwens van elk mens aan wie hij rechtvaardigheid toerekent. Wanneer iemands zonden bedekt worden, houdt dat tevens in dat men met God verzoend wordt. De (terugkerende) zonde zou hem anders tot een onrechtvaardige maken, maar dat zal vanwege de vergeving en verzoening niet meer gebeuren. Als leden van Jezus’ Gemeentelichaam die volgens geloofsgehoorzaamheid leven, leven wij daarom ook altijd van vergeving, van verzoening, kortom van liefderijke gunst. En alleen daarop kunnen wij als gelovigen roemen.
Vergelijk 2Ko 5:18-20
Maar alle dingen [zijn] uit God die ons met zichzelf verzoende door [de] Messias, en die ons de bediening der verzoening gaf. God was namelijk in [de] Messias bezig een wereld [van mensen] met zichzelf te verzoenen - door hen hun overtredingen niet toe te rekenen - en die in ons het woord der verzoening legde. Wij treden dan op als gezanten namens [de] Messias, alsof God door ons een dringend verzoek doet. Namens [de] Messias smeken wij: Wordt met God verzoend.
Met de verschijning van de Messias in de Eerste eeuw wijzigde God dus niet zijn voornemen dat moest leiden tot de verlossing en redding van de mens. Integendeel, hij begon veeleer met de uitvoering van dat goddelijk plan. De 'nieuwe' gerechtigheid die in het Evangelie geopenbaard wordt werd reeds aangekondigd in de Wet en de Profeten (3:31). Wat vanaf de Eerste eeuw werkelijkheid werd bestond daarvoor reeds als Belofte welke eveneens zijn werking al uitoefende in degenen die in de Belofte geloof stelden.
Het rechtvaardigen van de goddeloze waarover David sprak in Psalm 32, betekent vanzelfsprekend niet dat God diens levenswijze niet zou verwerpen, maar veeleer dat hij - door de uitwerking van zijn genade in de praktijk - die persoon tot een rechtvaardige maakt. Dat God iemand rechtvaardig zou verklaren, of als rechtvaardig beschouwen, terwijl hij dat in werkelijkheid wegens voortgaande goddeloosheid niet is, zou volkomen strijdig zijn met zijn eigen waarachtigheid en rechtvaardigheid.
Toen de tollenaar van Lukas 18:9-12 uitriep O God, doe verzoening voor mij, de zondaar!, begreep hij uiteraard zelf ook heel goed dat hij zijn manier van leven moest wijzigen, precies zoals dat met de oppertollenaar Zacheüs het geval bleek te zijn: Zie, de helft van mijn bezittingen, Heer, geef ik aan de armen; en als ik iemand iets heb afgeperst, geef ik [het] viervoudig terug (Lk 19:1-10).
In beide gevallen kon de betrokkene zich niet beroemen op 'werken', maar beide werden wel door God gerechtvaardigd, of golden bij hem als rechtvaardig:
Ik zeg jullie: deze [de berouwvolle tollenaar] daalde, in tegenstelling tot gene [de hoogmoedige Farizeeër die zich beroemde op zijn verdienstelijke 'werken'], gerechtvaardigd af naar zijn huis; want ieder die zichzelf verhoogt, zal vernederd, maar wie zichzelf vernedert, zal verhoogd worden (Lk 18:14).
Jezus nu zei tot hem [Zacheüs]: Vandaag viel aan dit huis redding ten deel; immers, ook hij is een zoon van Abraham. Want de Mensenzoon is gekomen om het verlorene te zoeken en te redden (Lk 19:9-10).
ο μακαρισμος ουν ουτος επι την περιτομην η και επι την ακροβυστιαν λεγομεν γαρ ελογισθη τω αβρααμ η πιστις εις δικαιοσυνην
πως ουν ελογισθη εν περιτομη οντι η εν ακροβυστια ουκ εν περιτομη αλλ εν ακροβυστια
και σημειον ελαβεν περιτομης σφραγιδα της δικαιοσυνης της πιστεως της εν τη ακροβυστια εις το ειναι αυτον πατερα παντων των πιστευοντων δι ακροβυστιας εις το λογισθηναι [και] αυτοις [την] δικαιοσυνην
και πατερα περιτομης τοις ουκ εκ περιτομης μονον αλλα και τοις στοιχουσιν τοις ιχνεσιν της εν ακροβυστια πιστεως του πατρος ημων αβρααμ
9 [Doelt] deze gelukkigspreking dan op de besnijdenis of ook op de voorhuidsituatie? Wij zeggen immers:
Aan Abraham werd het geloof toegerekend tot rechtvaardigheid.
10 Hoe werd het dan toegerekend? Verkerend in besnijdenis of in voorhuid? Niet in besnijdenis, maar in voorhuid!
11 En hij ontving een teken der besnijdenis, een zegel van de rechtvaardigheid van het geloof dat [hij had] in de voorhuidsituatie, opdat hij vader zou zijn van allen die geloof oefenen, hoewel in voorhuidsituatie, opdat ook hun rechtvaardigheid toegerekend zou worden;
12 en vader der besnijdenis, niet alleen voor hen die uit besnijdenis zijn, maar ook voor hen die ordelijk wandelen in de voetsporen van het geloof van onze vader Abraham dat hij in voorhuidsituatie [had].
Kennelijk met het oog op joodse lezers die als besneden personen wellicht geneigd zijn zich boven de (onbesneden) Heidenen te verheffen, prent de apostel hun hier omstandig één dogma van waarheid in: zowel besnedenen als onbesnedenen worden door God voor rechtvaardig gehouden op grond van de evangelische geloofsgehoorzaamheid. Ook voor Joden is die conclusie onweerlegbaar, gezien de situatie waarin Abraham verkeerde toen Jahweh hem rechtvaardigheid toerekende op grond van geloof. Hij verkeerde toen namelijk nog in de voorhuidsituatie!
De besnijdenis droeg dus niet bij tot zijn rechtvaardiging; veeleer diende zijn besnijdenis voortaan als een teken, of zegel, dat hij in een Verbond situatie verkeerde met God (Gn 17:9-11). Voor zijn nakomelingen, de Israëlieten, diende het als bewijs dat zij tot Gods uitverkoren volk behoorden op wie de Belofte door erfenis was overgegaan. God kon in de Verbond situatie alleen verkeren met gerechte personen.
Maar Paulus gaat nog een stap verder dan de verklaring in Gn 17, door Abrahams besnijdenis een bezegeling te noemen van zijn rechtvaardigheid bij God welke hij in de onbesneden staat bezat. En verder toont hij ook de eenheid aan die allen binnen de christelijke Gemeente in Abraham bezitten. Alle leden hebben in hun situatie van geloofsgehoorzaamheid in Abraham dezelfde geestelijke vader. In precies die trant had de apostel al eerder (in Gl 3:26-29) de Galaten geïnformeerd:
Want jullie allen zijn zonen van God door het geloof in Messias Jezus. Want zovelen als tot [de] Messias werden gedoopt, bekleedden zich met [de] Messias. Daarbij is geen sprake van Jood of Griek, van slaaf of vrije; er is geen manlijk en vrouwelijk; want allen zijn jullie één in Messias Jezus. Indien jullie echter van de Messias [zijn], zijn jullie waarlijk Abrahams zaad; naar [de] Belofte erfgenamen.
Door zijn bewijsvoering dat ook de Heidenen in hun geloof Abraham tot hun geestelijke vader hebben, maakt de apostel korte metten met de hoogmoed van die Joden die Abraham uitsluitend voor zichzelf opeisen. Sterker nog, afstamming speelt niet langer de beslissende rol; de Joden mogen Abraham alleen tot hun geestelijke vader rekenen als zij bereid zijn ordelijk te wandelen in de voetsporen van het geloof dat Abraham in de voorhuidsituatie [bezat]. Dus niet alle besnedenen zijn automatisch Abrahams geestelijke kinderen.
ου γαρ δια νομου η επαγγελια τω αβρααμ η τω σπερματι αυτου το κληρονομον αυτον ειναι κοσμου αλλα δια δικαιοσυνης πιστεως
ει γαρ οι εκ νομου κληρονομοι κεκενωται η πιστις και κατηργηται η επαγγελια
ο γαρ νομος οργην κατεργαζεται ου δε ουκ εστιν νομος ουδε παραβασις
13 Want niet door [de] Wet [was] de belofte aan Abraham of aan zijn zaad dat hij erfgenaam van een wereld zou zijn, maar door rechtvaardigheid des geloofs.
14 Indien namelijk zij die uit [de] Wet [leven], erfgenamen [zijn], is het geloof inhoudloos geworden en de belofte tenietgedaan.
15 De wet bewerkt immers toorn, want waar geen wet is, [is] ook geen overtreding.
Na te hebben aangetoond dat niet de besnijdenis maar het geloof Joden en Grieken tot Abrahams geestelijke zaad maakt, gaat Paulus er nu mee voort Abrahams voorrechten op te sommen, daarbij aantonend dat ze niet het gevolg waren van wetsbetrachting maar van geloofsgehoorzaamheid. Aan de aartsvader en zijn zaad was ondermeer toegezegd dat zij een wereld zouden erven. Dat staat niet met zoveel woorden in Genesis beschreven maar behelst een joodse conclusie aan de hand van diverse Schriftpassages. In het Messiaanse koningslied van Salomo bijvoorbeeld wordt aangegeven dat hij [de Messias] onderdanen zou hebben van zee tot zee, van de Rivier tot de uiteinden der aarde (Psalm 72). Men kan het ook afleiden uit Gods eigen belofte aan Abraham: Jouw zaad zal de poort van zijn vijanden in bezit nemen, en in jouw zaad zullen alle Heidenvolken zich beslist zegenen (Gn 22:17-18)
Maar Paulus stelt met nadruk dat noch Abraham zelf noch zijn 'zaad', zijn geestelijke kinderen, deel krijgen aan de Belofte op grond van wetsonderhouding. Allen leven vanuit geloofsgehoorzaamheid. Ware dat niet het geval dan zou het geloof zonder inhoud zijn, zoals de apostel eerder in Gl 3:18 had aangegeven:
Want indien de erfenis uit [de] Wet [is], [is] zij niet langer uit [de] Belofte. Aan Abraham echter heeft God door [de] Belofte zijn gunst bewezen.
De Judaïsten, Paulus’ opponenten reeds in die dagen, hadden zich 'vastgepind' op de stelling dat het inhoudelijk ervaren van al de dingen die de Belofte in het vooruitzicht stelde, van wetsvervulling afhankelijk was. Maar de apostel wijst hun er op dat de Belofte juist tenietgedaan zou worden als hun stelling klopte. Waarom? Omdat God de Belofte aan Abraham had gedaan als een gunst, een gave derhalve die uit louter goedheid geschonken werd. Die goedgunstige gave, van geen enkele voorwaarde afhankelijk, zou bijgevolg volledig vernietigd worden als ze slechts ontvangen kon worden door te voldoen aan bepaalde zware vereisten, zoals in de Wet geformuleerd.
De Wet zou op die manier het karakter van goddelijke gunst geheel aan de Belofte ontnemen en zou vers 4 gelden: Aan hem echter die werkt wordt het loon niet toegerekend naar liefderijke gunst, maar naar verplichting. Een zelfde zaak kan nu eenmaal niet tegelijkertijd als gunst en volgens recht worden voorgesteld.
De Wet op zich doet de zonde kennen en aangezien ze aan degenen die zich er geheel op verlaten geen kracht verleent om (al) haar voorschriften na te komen, maakt ze hen tot wetsovertreders die slechts Gods gramschap wekken. Hoe meer wetten des te meer overtredingen.
Om Paulus’ betoog naar waarde te schatten is het goed dat men wat meer afweet van het joodse denken. De rabbijnen hadden uit Gods beloften aan Abraham twee vergaande conclusies getrokken:
1. Als volk van Abraham zou aan Israël de wereld tot eigendom worden gegeven;
2. Die toezegging was afhankelijk gemaakt van wetsvervulling.
En het waren dit soort opvattingen die in hoge mate het geloof en de vroomheid binnen het Jodendom gingen bepalen. Zo was men van mening dat "een schat aan goede werken bij de Allerhoogste bewaard blijven tot op de tijd dat hij de schepping vernieuwt".
Maar die wijze van denken leidde zo nu en dan tot problemen omdat men
a. heus goed begreep dat zulke voorwaarden moeilijk te rijmen waren met Gods beloften aan Abraham. Er was toen nog geen Torah en in de Bijbel zijn geen sporen te ontdekken dat die aartsvader de sabbat onderhield.
b. niet zelden tot wanhoop verviel. Dat het verkrijgen van de beloften afhankelijk was gemaakt van het volbrengen van de Wet had veel te maken met die wanhoop. De klacht in het (apocriefe) Boek 4 Esra (geschreven ná 70 AD) getuigt daarvan: Wat baat het ons dat ons de eeuwigheid beloofd is wanneer wij doodswaardige werken gedaan hebben? Dat ons een onvergankelijke hoop voorzegd is wanneer wij op de meest droevige wijze ijdel zijn geworden? (7:119)
Welnu, precies tegen zulke opvattingen trekt Paulus in dit hoofdstuk te velde! Uiteraard is de grootste moeilijkheid waarop men bij het joodse volk telkens weer stuit, gelegen in hun afwijzing van Gods Zoon Jezus en dat hij, in werkelijkheid hun eigen Messias, plaatsvervangend voor hun zonden gestorven is. Hun ogen zijn nog altijd verblind voor het feit dat bij God geloof telt in plaats van wetsbetrachting die voor elke Adamiet slechts tot gevoelens van hopeloosheid leidt.
Welnu, Paulus is kort maar krachtig: Er resteren, ook voor de Jood, slechts geloof en Gods genade (liefderijke gunst). En juist uit het leven van de aartsvader op wie Joden zich beroemen, wordt die les geleerd:
δια τουτο εκ πιστεως ινα κατα χαριν εις το ειναι βεβαιαν την επαγγελιαν παντι τω σπερματι ου τω εκ του νομου μονον αλλα και τω εκ πιστεως αβρααμ ος εστιν πατηρ παντων ημων
καθως γεγραπται οτι πατερα πολλων εθνων τεθεικα σε κατεναντι ου επιστευσεν θεου του ζωοποιουντος τους νεκρους και καλουντος τα μη οντα ως οντα
ος παρ ελπιδα επ ελπιδι επιστευσεν εις το γενεσθαι αυτον πατερα πολλων εθνων κατα το ειρημενον ουτως εσται το σπερμα σου
και μη ασθενησας τη πιστει κατενοησεν το εαυτου σωμα [ηδη] νενεκρωμενον εκατονταετης που υπαρχων και την νεκρωσιν της μητρας σαρρας
εις δε την επαγγελιαν του θεου ου διεκριθη τη απιστια αλλ ενεδυναμωθη τη πιστει δους δοξαν τω θεω
και πληροφορηθεις οτι ο επηγγελται δυνατος εστιν και ποιησαι διο [και] ελογισθη αυτω εις δικαιοσυνην
16 Daarom, uit geloof, opdat het zou zijn naar liefderijke gunst, dat de belofte zeker zou zijn voor heel het zaad, niet voor hem die uit [de] Wet alleen is, maar ook voor hem die uit het geloof van Abraham is, die een vader is van ons allen,
17 zoals geschreven staat:
Ik heb je tot een vader van veel Heidenvolken gesteld.
Dit was voor het aangezicht van hem in wie hij geloof stelde, namelijk God, die de doden levend maakt, en de dingen die niet zijn roept alsof ze zijn.
18 Hij die tegen alle hoop in geloofde dat hij zou worden: vader van veel Heidenvolken, overeenkomstig wat gezegd was: Zo zal je zaad zijn.
19 En terwijl hij niet verzwakte in het geloof, beschouwde hij zijn eigen lichaam dat reeds verstorven was – hij was ongeveer honderd jaar oud – en de dode staat van Sara’s moederschoot.
20 Toch twijfelde hij niet in ontrouw aan de belofte van God, maar hij werd gesterkt in het geloof, terwijl hij God heerlijkheid gaf,
21 aangezien hij er ten volle van overtuigd was dat die in staat is om het beloofde ook te doen.
22 Daarom ook werd het hem tot rechtvaardigheid gerekend.
Niet zonder speciale reden maakt Paulus melding van het feit dat Abraham ongeveer honderd jaar oud was toen hij zijn eigen lichamelijke situatie beschouwde en zich de dode staat van Sara’s moederschoot realiseerde.
Hij verwijst bewust naar de hoofdstukken 17 tm 21 van Genesis en gaat voorbij aan hoofdstuk 16, waarin ons verteld wordt dat de aartsvader zwichtte voor de aandrang van zijn vrouw om het door God beloofde zaad te verwekken bij een bijvrouw, haar Egyptische slavin Hagar. Die omstandigheid heeft in hun beider leven voortdurend ernstige problemen veroorzaakt, maar schiep voor God wel de gelegenheid om later - eveneens door tussenkomst van Paulus – de twee vrouwen te gebruiken om op allegorische wijze twee Verbonden tegenover elkaar te stellen. Zie: De Allegorie.
Om Abraham op het juiste spoor, dat van onvoorwaardelijk geloof, terug te leiden moest God aanvankelijk hem eerst ernstig berispen, namelijk met de woorden van Gn 17:1 >
Toen Abram negenennegentig jaar oud was, verscheen Jahweh hem en zei: Ik ben God de Almachtige, wandel voor mijn aangezicht en gedraag je onberispelijk.
Abraham heeft aan die ernstige vermaning gehoor gegeven en twijfelde daarna niet meer in ontrouw aan Gods Almacht om elke belofte te vervullen, hoe onwaarschijnlijk de aard ervan ook voor een mens mocht lijken. Trouwens uit Hb 11:11 mogen we blijkbaar afleiden dat ook Sara haar 'les' geleerd had: In geloof ontving ook onvruchtbare Sara zelf kracht tot bevruchting, terwijl zij de leeftijd voorbij was, aangezien zij hem getrouw achtte die beloofde.
Bijgevolg kan Paulus opnieuw wijzen op het feit dat rechtvaardigheid bij God wordt verkregen op grond van geloof. Als het van werken moest afhangen zou er voor de Adamitische mens met al zijn gebreken en zwakheden, hij die tekortkomt aan de heerlijkheid Gods, maar bitter weinig perspectief zijn: Daarom ook werd het hem tot rechtvaardigheid gerekend.
ουκ εγραφη δε δι αυτον μονον οτι ελογισθη αυτω
αλλα και δι ημας οις μελλει λογιζεσθαι τοις πιστευουσιν επι τον εγειραντα ιησουν τον κυριον ημων εκ νεκρων
ος παρεδοθη δια τα παραπτωματα ημων και ηγερθη δια την δικαιωσιν ημων
23 Nu werd het niet geschreven om hem alleen dat het hem werd toegerekend,
24 maar ook om ons, aan wie het zal worden toegerekend, aan ons die ons geloof vestigen op hem die Jezus, onze Heer, vanuit doden opwekte,
25 hij die om onze overtredingen werd overgeleverd, en opgewekt om onze rechtvaardiging.
Aan het eind van zijn uitgebreid betoog over de geloofsgehoorzaamheid van Abraham concludeert de apostel dat God in die aartsvader een tevoren ontworpen beeld verschafte met het oog op ons, christenen, zodat wij zouden weten wat geloof en rechtvaardiging precies inhouden. Abraham geloofde dat God leven kon wekken in de dode moederschoot van Sara; wij, christenen, geloven beslist dat God Jezus, onze Heer, vanuit doden opwekte.
Zie ook Rm 15:4; onze hoop berust mede op het onderricht dat we vanuit de OT-Geschriften ontvangen (3:31).
En zoals Abraham Gods partner werd in het Verbond dat tot zegen van de Heidenvolken moest leiden, zijn ook wij zulke partners van God geworden, zijn vrijgesprokenen, aangezien we geloven dat zijn Messiaanse Zoon ter wille van onze overtredingen stierf en met het oog op onze rechtvaardiging werd opgewekt. Dat voor onze vrijspraak ook Jezus’ opstanding noodzakelijk was wordt door sommigen niet goed onderscheiden.
Natuurlijk kwamen door zijn plaatsvervangend sterven al onze zonden, overtredingen, op hem te rusten, maar omdat het daarbij ging om een offerdood naar de vele voorbeelden van dierlijke slachtoffers onder de Wet, moest Jezus, zoals de hogepriester op de jaarlijkse Verzoendag deed, het tegenbeeldige Allerheiligste, Gods hemelse woning, binnengaan opdat hij de loskopende waarde van zijn offer aan God kon aanbieden. En voor het teneinde brengen van die procedure was Jezus’ opstanding in de eerste plaats een 'must'.
In de Brief aan zijn joodse broeders heeft Paulus die noodzakelijke procedure naderhand omstandig toegelicht. Zie vooral Hebreeën 9:11-28 >> Het volmaakte heiligdom; een toereikend offer
Alleen op die wijze werd een eeuwige verlossing verkregen (vers 12).
In zijn dagen was Abraham uiteraard nog lang niet zover, hoewel hij naderhand een indruk kreeg van wat het ware offer zou omvatten toen hij zijn eigen zoon, Isaäk, ten offer moest opdragen. Maar terwijl Abraham geloofde in de kracht van de Belofte, geloven wij thans in de vervulling daarvan.
δικαιωθεντες ουν εκ πιστεως ειρηνην εχομεν προς τον θεον δια του κυριου ημων ιησου χριστου
δι ου και την προσαγωγην εσχηκαμεν [τη πιστει] εις την χαριν ταυτην εν η εστηκαμεν και καυχωμεθα επ ελπιδι της δοξης του θεου
ου μονον δε αλλα και καυχωμεθα εν ταις θλιψεσιν ειδοτες οτι η θλιψις υπομονην κατεργαζεται
η δε υπομονη δοκιμην η δε δοκιμη ελπιδα
η δε ελπις ου καταισχυνει οτι η αγαπη του θεου εκκεχυται εν ταις καρδιαις ημων δια πνευματος αγιου του δοθεντος ημιν
1 Daar wij dan uit geloof gerechtvaardigd werden, genieten wij vrede bij God door onze Heer Jezus Messias.
2 Door wie wij ook de toegang hebben verkregen door het geloof tot deze liefderijke gunst waarin wij staan, en wij roemen over de hoop van de heerlijkheid Gods.
3 Meer nog, maar wij roemen ook in de verdrukkingen, omdat wij weten dat de verdrukking volharding bewerkt,
4 de volharding vervolgens beproefdheid, maar de beproefdheid hoop.
5 De hoop dan beschaamt niet, omdat Gods liefde in onze harten is uitgestort door de ons geschonken heilige geest.
De apostel heeft in het voorgaande hoofdstuk (4) grondig alle mogelijke tegenwerpingen van joodse zijde ontkracht, tegenwerpingen waarin geargumenteerd wordt ten gunste van nauwgezette wetsbetrachting om bij God rechtvaardig te kunnen zijn. Omdat voor iedereen, met name voor de Schriftkenner, overduidelijk moet zijn dat slechts geloof (zoals dat van Abraham) bij God tot een rechtvaardige positie leidt, gaat hij er nu toe over - bijna in juichstemming - om hoog op te geven van de grote gunst welke daarmee samengaat.
Aangezien die nieuwe situatie van rechtvaardig zijn feitelijk onze verzoening met de Almachtige inhoudt, is er geen belemmering meer om in vrede met hem te verkeren: Daar wij dan uit geloof gerechtvaardigd werden, genieten wij vrede bij God door onze Heer Jezus Messias.
Buiten de versie εχομεν [de indicatief van het werkwoord hebben], hebben andere MSS de conjunctief: εχωμεν, vandaar dat sommigen vertalen met: Laten wij vrede genieten met God.
Aangezien onze vredige verhouding bij God echter op grond van onze verzoening met hem een feit is lijkt de indicatief meer oorspronkelijk.
Van nature waren wij allen, Jood en Griek, eens kinderen des toorns:
En jullie, doden zijnde in jullie overtredingen en zonden, waarin jullie eens hebben gewandeld in overeenstemming met de eeuw van deze wereld, overeenkomstig de overste van het gezag der lucht, de geest die thans werkzaam is in de zonen der ongehoorzaamheid; onder wie ook wij allen eens verkeerden in de begeerten van ons vlees, doende de wil van het vlees en de wil der gedachten; en wij waren van nature kinderen des toorns, evenals de overigen (Ef 2:1-3).
Maar door de rechtvaardiging en verzoening leiden wij een geheel nieuw bestaan; er hebben zich geheel andere, nieuwe perspectieven voor ons geopend. En dat alles door onze Heer Messias Jezus, de Vredevorst (Js 9:5). Hoewel die positie van hem in het Millenniumrijk nog toekomstig is, kon met zijn komst, 2000 jaar geleden, verwacht worden dat de weg naar vrede geopend zou worden (Lk 2:14). En dat gebeurde ook; hij verleende aan de leden van zijn Lichaam als eersten de toegang tot dat geheel nieuwe bestaan dat uiteindelijk, bij de Opname, zelfs zal resulteren in deel krijgen aan Gods heerlijkheid.
De apostel constateert dat dit bij een christen tot een andersoortig roemen leidt; zelfs ongunstige omstandigheden als verdrukkingen kunnen namelijk aan die nieuwe situatie geen afbreuk doen; integendeel, eerder onderhouden ze onze hoop en dragen ze bij tot de bevestiging ervan. Verdrukkingen die in geloof doorleefd worden ervaren wij in de gemeenschap met God; wij hebben immers steeds het besef dat we partners zijn in het Verbond. Dat besef, door Paulus gewoonlijk aangeduid als het onderpand, is de innerlijke werking van Gods heilige geest in ons hart. Daardoor blijven we ons te midden van zwarigheden bewust van zijn liefde.
Verdrukkingen die in geloof doorstaan worden leiden bijgevolg eerder tot volharding en volharding, op haar beurt, geeft de christen het gevoel van beproefd te zijn; zijn geloof bleek echt; staande gebleven kan hij vol vertrouwen naar de toekomst zien. Zijn verwachtingen zullen niet beschaamd worden; de werking van Gods geest in zijn hart geeft hem telkens weer die verzekering.
ετι γαρ χριστος οντων ημων ασθενων ετι κατα καιρον υπερ ασεβων απεθανεν
μολις γαρ υπερ δικαιου τις αποθανειται υπερ γαρ του αγαθου ταχα τις και τολμα αποθανειν
συνιστησιν δε την εαυτου αγαπην εις ημας ο θεος οτι ετι αμαρτωλων οντων ημων χριστος υπερ ημων απεθανεν
πολλω ουν μαλλον δικαιωθεντες νυν εν τω αιματι αυτου σωθησομεθα δι αυτου απο της οργης
ει γαρ εχθροι οντες κατηλλαγημεν τω θεω δια του θανατου του υιου αυτου πολλω μαλλον καταλλαγεντες σωθησομεθα εν τη ζωη αυτου
ου μονον δε αλλα και καυχωμενοι εν τω θεω δια του κυριου ημων ιησου χριστου δι ου νυν την καταλλαγην ελαβομεν
6 Want toen wij nog hulpeloos waren, stierf [de] Messias al op de bestemde tijd voor goddelozen.
7 Want nauwelijks zal iemand voor een rechtvaardige sterven; voor de goede durft iemand misschien nog te sterven.
8 God daarentegen beveelt zijn liefde jegens ons aan dat [de] Messias voor ons stierf toen wij nog zondaars waren.
9 Veel meer dan zullen wij, nu wij gerechtvaardigd werden in zijn bloed, door hem van de toorn gered worden.
10 Want indien wij, toen wij vijanden waren, met God verzoend werden door de dood van zijn Zoon, hoeveel te meer zullen wij, verzoend zijnde, gered worden in zijn leven.
11 Dat niet alleen, maar wij roemen ook in God, door onze Heer Jezus Messias, door wie wij nu de verzoening ontvingen.
Voor de uitleg van deze perikoop is het door Paulus’ gebruikte parallellisme in de vv 8 tm 10 speciaal belangwekkend.
Toen wij nog zondaars waren
Toen wij vijanden waren,
stierf [de] Messias voor ons.
werden wij met God verzoend door de dood van zijn Zoon.
Veel meer dan zullen wij,
nu wij gerechtvaardigd werden in zijn bloed,
verzoend zijnde,
door hem van de toorn gered worden.
gered worden in zijn leven.
In beide gevallen richt de apostel onze aandacht van het verleden via het heden op de toekomst. Ook wordt in beide situaties aangegeven hoe God zijn voornemen in zijn Zoon, de Messias, uitwerkt met als einddoel onze redding.
Het genadekarakter daarvan is overduidelijk, want eens waren wij zondaars cq vijanden. Omdat de Messias plaatsvervangend onze schuld droeg werden wij krachtens ons geloof daarin gerechtvaardigd cq met God verzoend.
Dat afwisselend over rechtvaardiging en verzoening gesproken wordt, geeft aan dat daarbij inhoudelijk geen sprake is van verschil in betekenis. Maar op grond daarvan kan God ons geven wat hij in de belofte van het Verbond aan ons had toegezegd. Langs die weg kunnen wij de plaats innemen die God binnen de structuur van dat Verbond voor ons had gereserveerd.
Binnen die herstelde verhouding kunnen wij de hoop koesteren definitief gered te worden, namelijk in de zin dat die herstelde gemeenschap met God in volle luister, zonder enige schaduw (toorn), op onvergankelijke wijze werkelijkheid wordt (in zijn leven).
Vergelijk 1Th 5:9 > Want God bestemde ons niet tot gramschap [het plotselinge onheil dat na de Opname op de mensheid neerdaalt] maar tot verkrijging van redding door onze Heer Jezus Messias.
δια τουτο ωσπερ δι ενος ανθρωπου η αμαρτια εις τον κοσμον εισηλθεν και δια της αμαρτιας ο θανατος και ουτως εις παντας ανθρωπους ο θανατος διηλθεν εφ ω παντες ημαρτον
αχρι γαρ νομου αμαρτια ην εν κοσμω αμαρτια δε ουκ ελλογειται μη οντος νομου
αλλα εβασιλευσεν ο θανατος απο αδαμ μεχρι μωυσεως και επι τους μη αμαρτησαντας επι τω ομοιωματι της παραβασεως αδαμ ος εστιν τυπος του μελλοντος
12 Om die reden, zoals door één mens de Zonde binnenkwam in de wereld, en door de zonde de Dood, en aldus de Dood doordrong tot alle mensen, aangezien allen zondigden ―
13 Want totdat [de] Wet [kwam], was er zonde in [de] wereld. Zonde wordt echter niet aangerekend als er geen wet is.
14 Niettemin heerste de Dood als koning vanaf Adam tot op Mozes, ook over hen die niet op overeenkomstige wijze zondigden als de overtreding van Adam, die een type is van de Komende.
In wat onmiddellijk voorafging heeft de apostel uitgebreid stilgestaan bij de nieuwe situatie van de christen: Als het directe gevolg van zijn rechtvaardiging en verzoening op grond van geloofsgehoorzaamheid geniet hij vrede bij God. De mogelijkheid daartoe was geschapen door de Messias, Gods Zoon; hij stierf namelijk voor ons toen wij nog hulpeloos waren, zondaars.
Met Om die reden, of: omdat de zaak zo ligt, acht Paulus het noodzakelijk Gods messiaanse Zoon, de Komende, tegenover zijn prototype, ons aller voorvader Adam, te plaatsen. Voor het mensdom zijn beide immers van universele betekenis gebleken, maar hoe verschillend in uitwerking blijken beider daden te zijn: de ene als bron van zonde en dood, de ander als bron van genade en leven. In de Eén Korinthebrief, hoofdstuk 15, had de apostel die tegenstelling al eerder benadrukt: In Adam [die tot een levende ziel werd] zijn allen [heel zijn nageslacht] bezig te sterven; in de laatste Adam [Jezus, die tot een levengevende geest werd] zullen allen [die in geloof op zijn plaatsvervangend sterven steunen] levend gemaakt worden (vv 22, 45).
Daarbij moeten wij bedenken dat de apostel nog altijd bezig is zijn wijze van evangelieprediking te verduidelijken waarvan Messias Jezus middelpunt is. Met het oog daarop moeten zijn luisteraars weten dat er met de val van Adam noodlottige ontwikkelingen op gang kwamen.
Wat Adam als hoofd van de mensheid deed was immers geen privézaak, of het alleen hemzelf betrof. Integendeel, de effecten van zijn opstand moesten wel al zijn nakomelingen beïnvloeden. In 8:20 zal de apostel die effecten in één kort zinnetje bondig verwoorden: De schepping werd aan de vruchteloosheid onderworpen, uiteraard als gevolg van Gods oordeel over het eerste mensenpaar.
In hoofdstuk 3, bij het commentaar op vers 20, stelden we, mede aan de hand van dat oordeel, reeds vast dat ook in dat opzicht de Jood niets voor heeft op de Griek (Heiden), wanneer het gaat om de positie die welk mens dan ook voor God inneemt. Allen zijn wegens gemeenschappelijke afstamming onder de zonde (Adam), en niemand, ook de Jood niet, kan zich op eigen kracht en voortreffelijkheid rechtvaardig maken bij God.
Ook al begingen Adams nakomelingen niet exact dezelfde daad van opstand zoals hij in Eden beging, de Dood heerste niettemin onverbiddelijk als koning over allen van hen, aangezien nu eenmaal geen reine uit een onreine kan voortkomen (Jb 14:1-4).
αλλ ουχ ως το παραπτωμα ουτως και το χαρισμα ει γαρ τω του ενος παραπτωματι οι πολλοι απεθανον πολλω μαλλον η χαρις του θεου και η δωρεα εν χαριτι τη του ενος ανθρωπου ιησου χριστου εις τους πολλους επερισσευσεν
και ουχ ως δι ενος αμαρτησαντος το δωρημα το μεν γαρ κριμα εξ ενος εις κατακριμα το δε χαρισμα εκ πολλων παραπτωματων εις δικαιωμα
15 Maar het is niet: zoals de overtreding evenzo ook de genadegave. Indien namelijk door de overtreding van de ene de velen stierven, veel meer was de liefderijke gunst van God en het genade-geschenk van de ene mens Jezus Messias overvloedig voor de velen.
16 En het is niet: zoals door de ene die zondigde [werkt ook] de gift. Want het oordeel [leidde] weliswaar vanwege één tot veroordeling, maar de genadegave vanwege veel overtredingen tot rechtvaardiging.
In deze twee, eigenlijk best wel ingewikkeld geconstrueerde verzen wil de apostel ons duidelijk maken dat, hoewel er sprake is van een zekere analogie tussen Jezus en Adam, er tegelijkertijd ook immense verschillen te constateren zijn. De analogie bestaat hierin dat de daad van één persoon het lot van velen kan beïnvloeden maar verder is er eigenlijk alleen maar sprake van verschil en zelfs van scherpe tegenstelling
Om zijn bedoelingen helder te krijgen zouden we ter illustratie aan een enorme bosbrand kunnen denken. De brandstichter kan met één enkele lucifer de brand veroorzaken, maar om de brand te blussen is wellicht een reusachtige hoeveelheid aan materiaal en inzet van mankracht nodig. Vergelijk Jk 3:5.
Adam leefde op het moment van zijn opstandige daad binnen een lieflijke, gezonde wereld, niet bezoedeld door ongerechtigheid en goddeloosheid. Geheel anders was die situatie toen Jezus aantrad! Hij verscheen te midden van een wereld die overliep van slechtheid, pure goddeloosheid en machten van de dood waaraan ook nog eens ontelbare mensen onderworpen waren. Zo’n 'brand' te moeten blussen vergt oneindig veel meer dan ze op gang te brengen. Vandaar Paulus’ uitdrukking veel meer. Er is een overvloed aan goddelijke gunst en genade nodig om de velen onder het doodsoordeel vandaan te halen en in een toestand van rechtvaardigheid bij hem te brengen.
ει γαρ τω του ενος παραπτωματι ο θανατος εβασιλευσεν δια του ενος πολλω μαλλον οι την περισσειαν της χαριτος και της δωρεας της δικαιοσυνης λαμβανοντες εν ζωη βασιλευσουσιν δια του ενος ιησου χριστου
17 Want indien door de overtreding van de ene de Dood als koning heerste door de ene, veel meer zullen zij die de overvloed van de liefderijke gunst en van de gave der rechtvaardigheid ontvangen, in leven als koningen heersen door de ene, Jezus Messias.
Opnieuw overeenkomst en tegelijkertijd een grote tegenstelling: Door Adam kreeg de grote vijand Dood de gelegenheid macht uit te oefenen over alle mensen. Satan heeft van die omstandigheid boosaardig gebruik gemaakt om ’s mensen rechtschapenheid jegens God teniet te doen door hem met de dood te bedreigen:
Daar dan de kinderen aan bloed en vlees deelachtig zijn, kreeg ook hijzelf [Messias Jezus] op bijna gelijke wijze daaraan deel, opdat hij door de dood hem machteloos zou maken die het geweld des doods bezit, dat is de Duivel, en dezen zou bevrijden, zovelen als door vrees van de dood hun leven lang aan slavernij onderworpen waren (Hb 2:14-15).
Maar tegenover de heerschappij van de Dood staat het genade-geschenk dat de leden van Jezus’ Gemeentelichaam ten deel valt. Zij, de velen in tegenstelling tot de Ene (de Dood), zullen koninklijke heerschappij uitoefenen in een sfeer van leven. Als leden van de koninklijke priesterschap zullen zij onder hun Hoofd, de Koninghogepriester, in het Millenniumrijk betrokken zijn bij het tot (blijvend) leven brengen van de mensheid als het levenswater vanuit de troon van God en het Lam als een kristalheldere rivier vanuit de tempelstad Nieuw Jeruzalem naar de opgewekte doden, de kleinen en de groten, zal stromen.
Zie: Op 20:11-15 en 22:1-2.
αρα ουν ως δι ενος παραπτωματος εις παντας ανθρωπους εις κατακριμα ουτως και δι ενος δικαιωματος εις παντας ανθρωπους εις δικαιωσιν ζωης
ωσπερ γαρ δια της παρακοης του ενος ανθρωπου αμαρτωλοι κατεσταθησαν οι πολλοι ουτως και δια της υπακοης του ενος δικαιοι κατασταθησονται οι πολλοι
νομος δε παρεισηλθεν ινα πλεοναση το παραπτωμα ου δε επλεονασεν η αμαρτια υπερεπερισσευσεν η χαρις
ινα ωσπερ εβασιλευσεν η αμαρτια εν τω θανατω ουτως και η χαρις βασιλευση δια δικαιοσυνης εις ζωην αιωνιον δια ιησου χριστου του κυριου ημων
18 Kortom, zoals door één overtreding veroordeling tot alle mensen [kwam], evenzo [komt] ook door één daad van rechtvaardigheid tot alle mensen rechtvaardiging van leven.
19 Want zoals door de ongehoorzaamheid van de ene mens de velen in de toestand van zondaars worden gebracht, evenzo zullen ook door de gehoorzaamheid van de ene de velen in de toestand van rechtvaardigen worden gebracht.
20 De Wet echter kwam er bij opdat de overtreding zou toenemen, maar waar de Zonde toenam, werd de Liefderijke gunst meer dan overvloedig,
21 opdat, zoals de Zonde als koning heerste in de Dood, ook de Liefderijke gunst als koning zou heersen door rechtvaardigheid tot eeuwig leven, door Jezus Messias onze Heer.
De apostel plaatst nogmaals, in de vorm van een samenvatting, de laatste Adam tegenover de eerste Adam; de heilige, volmaakt aan God gehoorzame mens Jezus tegenover de zondige, ongehoorzame eerste mens.
Terwijl die eerste Adam te midden van paradijselijke weelde ongehoorzaam was aan Gods gebod, als gevolg waarvan heel zijn nakomelingschap tezamen met hem in zonde en veroordeling werd gedompeld, bleef Jezus in de wildernis, te midden van honger en ontbering volmaakt trouw aan God:
En hij werd door de geest in de wildernis geleid gedurende veertig dagen, terwijl hij verzocht werd door de Duivel. En hij at helemaal niets in die dagen, en toen zij volledig ten einde waren gekomen had hij honger… Ga weg, Satan, want er staat geschreven: De Heer, je God, zult gij aanbidden en hem alleen als god dienen (Mt 4 en Lk 4).
Tegenover de overtreding de daad van rechtvaardigheid, op grond waarvan voor de velen de gelegenheid werd geopend alsnog in een toestand van rechtvaardigheid bij God te geraken, wat de kern van het Evangelie is geworden.
De reden waarom de apostel in dit slotbetoog alsnog de Wet voor het voetlicht brengt dient slechts zijn doel om de menselijke zondigheid en bijgevolg de behoefte aan Gods gunst nog krachtiger te laten uitkomen. In vers 13 had hij over het tijdperk dat aan de Wet vooraf ging het volgende geschreven: Want totdat [de] Wet [kwam], was er zonde in [de] wereld. Zonde wordt echter niet aangerekend als er geen wet is.
Op grond van die uitspraak kan men dus stellen dat méér goddelijke wet ook tot méér overtreding, en bijgevolg tot meer zonde jegens God, de Wetgever, leidt.
In dat opzicht kan het volk Israël zich rekenschap geven van het feit dat zij door de Torah, waarop zij zich tegenover de Gojim zo uitbundig beroemen, nog meer dan die Heidenvolken in de positie van zondaars zijn geraakt. Wat in de Bijbel over Adams ongehoorzaamheid tegen het uitdrukkelijke gebod van God werd opgetekend heeft vanzelfsprekend niet minder geldigheid voor Israël. Hoe duidelijker Jahweh God zijn wil openbaart in de vorm van uitdrukkelijke wetgeving, des te meer leidt die situatie tot uitdrukkelijke overtreding bij de mens die zich onder die wetgeving bevindt maar innerlijk inherent te zwak is om aan al die wetten volmaakt gehoorzaam te zijn.
Israël doet het dus niet beter dan vader Adam! Beide hebben op hetzelfde niveau gezondigd! Maar voor beide geldt gelukkig eveneens dit: Waar de Zonde toenam, werd de liefderijke gunst meer dan overvloedig.
Gods liefderijke gunst, in zijn Zoon aan de mensheid betoond, oefent namelijk evenzeer heerschappij uit zoals de Zonde als koning heerste in de Dood.
De heerschappij van Gods liefderijke gunst verleent evenwel aan mensen niet de dood maar rechtvaardigheid met het perspectief van eeuwig leven. En die gerechtigheid is in het verzoenend sterven van Jezus openbaar geworden:
Maar nu is buiten [de] Wet om Gods rechtvaardigheid geopenbaard, waarvan door de Wet en de Profeten wordt getuigd, namelijk Gods rechtvaardigheid wegens getrouwheid van Jezus Messias voor allen die geloven; want er is geen onderscheid. Want allen zondigden en komen tekort aan de heerlijkheid Gods, en naar zijn liefderijke gunst worden zij vrijelijk gerechtvaardigd door de verlossing die in Messias Jezus [is]. Hem stelde God als verzoendeksel door het geloof in zijn bloed, tot betoon van zijn rechtvaardigheid, door voorbij te gaan aan de zonden die vroeger hadden plaatsgevonden tijdens de verdraagzaamheid van God. Hij deed dit om zijn rechtvaardigheid te tonen in deze tijd, opdat hijzelf rechtvaardig is én hem rechtvaardigt die uit [de] getrouwheid van Jezus [is] (Rm 3:21-26).
τι ουν ερουμεν επιμενωμεν τη αμαρτια ινα η χαρις πλεοναση
μη γενοιτο οιτινες απεθανομεν τη αμαρτια πως ετι ζησομεν εν αυτη
η αγνοειτε οτι οσοι εβαπτισθημεν εις χριστον ιησουν εις τον θανατον αυτου εβαπτισθημεν
συνεταφημεν ουν αυτω δια του βαπτισματος εις τον θανατον ινα ωσπερ ηγερθη χριστος εκ νεκρων δια της δοξης του πατρος ουτως και ημεις εν καινοτητι ζωης περιπατησωμεν
ει γαρ συμφυτοι γεγοναμεν τω ομοιωματι του θανατου αυτου αλλα και της αναστασεως εσομεθα
1 Wat zullen wij dan zeggen? Zullen wij in de zonde voortgaan, opdat de liefderijke gunst mag toenemen?
2 Mag dat niet geschieden! Hoe zullen wij, die met betrekking tot de zonde stierven, nog daarin leven?
3 Of weten jullie niet dat zovelen die in Messias Jezus werden gedoopt, in zijn dood werden gedoopt?
4 Wij werden dan met hem begraven door de doop in de dood, opdat - evenals [de] Messias uit doden werd opgewekt door de heerlijkheid van de Vader - zo ook wij in een nieuwheid van leven zouden wandelen.
5 Want indien wij samengegroeid zijn in de gelijkheid van zijn dood, zullen wij het beslist ook zijn van de opstanding.
Op grond van 5:20 - Waar de Zonde toenam, werd de Liefderijke gunst meer dan overvloedig – kon een kritische lezer concluderen: "Als dat waar is; indien de zaak zo ligt, dan moet men maar vooral doorgaan met zondigen; des te overvloediger de genade!" Trouwens, in 3:5-8 waren al eerder soortgelijke uitdagende bedenkingen geopperd, maar aldaar in verband met Gods gerechtigheid en waarachtigheid: Indien nu onze ongerechtigheid Gods rechtvaardigheid aanbeveelt, wat zullen wij dan zeggen?... Indien de waarheid van God door mijn leugenachtigheid overvloediger werd tot zijn heerlijkheid… Laten wij [dan] de slechte dingen doen, opdat de goede dingen mogen komen.
Bij die gelegenheid had Paulus kortweg geantwoord: Het oordeel over hen is terecht.
Maar nu, vervuld van afschuw, luidt zijn antwoord: Mag dat niet geschieden! Hoe zullen wij, die met betrekking tot de zonde stierven, nog daarin leven? Met die retorische vraag sluit de apostel definitief en radicaal alle twijfel over het nut van zonde uit en vestigt hij de aandacht op het feit dat het Evangelie niet zomaar een nieuwe leer behelst maar ook een geheel nieuwe levenswijze. De verlossing in Messias Jezus is werkelijk verlossing, onze geestelijke bevrijding - in en door hem verkregen - werkelijke bevrijding. Het Evangelie gaat ergens over, namelijk om definitieve gebeurtenissen en feiten die niet alleen tot een nieuw patroon van denken maar ook tot een geheel nieuwe manier van leven leiden.
Toen Jezus plaatsvervangend voor ons stierf nam hij geheel onze zondelast van ons over en wanneer God ons op die genadige wijze van de zonde bevrijdt, dan moeten wij vervolgens niet doen, noch ergens denken, alsof dat helemaal niet zou hebben plaats gevonden; een soort van verheffend idee dat geen echte werkelijkheid is!
In zijn Brief aan de Kolossenzen zou Paulus enkele jaren later de kwestie opnieuw helder in het licht plaatsen:
In hem ook werden jullie besneden met een besnijdenis niet door handen verricht, in het wegnemen van het vleselijk lichaam, in de besnijdenis van de Messias. Mede begraven met hem in de doop; in wie jullie ook mede opgewekt werden door het geloof van de werking Gods, die hem uit doden opwekte. En jullie, doden zijnde in de overtredingen… maakte hij mede levend tezamen met hem, terwijl hij ons alle overtredingen goedgunstig vergaf (Ks 2:11-13).
Toen wij bij onze roeping tot geloof kwamen werden wij werkelijk tot een nieuwe schepping gemaakt; het oude, vleselijk lichaam werd weggenomen in de besnijdenis van de Messias, een procedure die waarneembaar is in de symboliek van de doop. Met onze volledige onderdompeling in water gaven wij immers te kennen dat wij geloofden dat onze Adamitische mens met Jezus aan zijn martelpaal gestorven was; dat wij mede met hem begraven werden, maar ook dat wij mede met hem waren opgewekt om voortaan te leven als een nieuwe schepping: wandelen in een nieuwheid des levens, zoals de apostel het hier, in de vv 3 en 4 van Rm 6 verwoordt, waaraan hij nog toevoegt dat die 'opstanding' plaats vond krachtens de heerlijkheid van de Vader.
In 8:11 zal hij nog terugkomen op die gebeurtenis en verduidelijken dat God zijn geest aanwendde toen hij zijn Zoon opwekte. Evenzo wandelen wij sinds onze roeping door de kracht van die zelfde geest nu reeds in een nieuwheid van leven en zullen wij te zijner tijd, bij de Opname, door die thans bij ons inwonende geest ten volle levend gemaakt worden:
Indien nu de geest van hem die Jezus uit doden opwekte in jullie woont zal hij die [de] Messias uit doden opwekte ook jullie sterfelijke lichamen levend maken door zijn inwonende geest in jullie. Zie ook: 1Ko 15:22-24.
Maar ook hier, in vers 5, ontvangen wij die verzekering: Want indien wij samengegroeid zijn in de gelijkheid van zijn dood, zullen wij het beslist ook zijn van de opstanding.
In de natuur kunnen bijvoorbeeld bomen zodanig met elkaar vergroeien dat ze daarna niet meer zonder beschadiging gescheiden kunnen worden. Evenzo zijn ook wij, zijn Lichaamsleden, onafscheidelijk met hem vergroeid in zijn dood en opstanding; weliswaar nu nog in een speciale betekenis, maar bij de Opname ook letterlijk.
Ons oude bestaan nam bij zijn dood eveneens een einde en het omhoog komen uit het doopwater was vergelijkbaar met zijn opstanding tot een geheel nieuw bestaan op geestelijk niveau. Het leven van zowel de Messias als dat van ons zijn beide hersteld en vernieuwd en dermate 'samengegroeid' dat we ons geen bestaan zonder die verbintenis meer kunnen voorstellen.
τουτο γινωσκοντες οτι ο παλαιος ημων ανθρωπος συνεσταυρωθη ινα καταργηθη το σωμα της αμαρτιας του μηκετι δουλευειν ημας τη αμαρτια
ο γαρ αποθανων δεδικαιωται απο της αμαρτιας
6 Dit wetend dat onze oude mens tezamen aan een paal werd gehangen, opdat het lichaam der zonde tenietgedaan zou worden om niet langer slaven van de zonde te zijn.
7 Want hij die stierf, is rechtens vrij van de zonde.
Paulus heeft de denkbeeldige vragensteller die suggereerde dat we er wellicht beter van worden als we in de zonde voortgaan, de mond gesnoerd. Bevrijd zijn van de zonde houdt in dood zijn voor de zonde en van een dode kun je niet verwachten dat hij nog langer dienstvaardig is aan degene in wiens dienst hij voor zijn dood stond! Prachtig heeft de apostel die nieuwe situatie in vers 6 verwoord: Onze oude mens werd tezamen aan een paal gehangen, opdat het lichaam der zonde tenietgedaan zou worden om niet langer slaven van de zonde te zijn.
De uitdrukking oude mens zal Paulus later eveneens nog in twee van zijn gevangenschapbrieven gebruiken, t.w. in Ef 4:17-24 en Ks 3:9-10.
Vooral in de Efezebrief laat hij krachtig uitkomen hoe die oude mens er, voorafgaande aan onze roeping en onze gelovige reactie daarop in de onderdompeling in water, eruit zag:
Dit zeg ik daarom en getuig ik in [de] Heer, dat jullie niet langer wandelen gelijk ook de Heidenen wandelen in de leegheid van hun denken, verduisterd als zij zijn in hun verstand, vervreemd van het leven van God, wegens de onwetendheid die in hen is, wegens de verharding van hun hart. Zij zijn degenen die zichzelf in hun zedelijke verdoving hebben overgegeven aan de losbandigheid om in hebzucht allerlei onreinheid te bedrijven. Maar de Messias leerden jullie zó niet kennen; mits jullie hem hoorden en in hem werden onderwezen, gelijk waarheid in de Jezus is: dat jullie, wat de vroegere levenswandel betreft, de oude mens afleggen, die te gronde gaat als gevolg van de bedrieglijke begeerten, maar vernieuwd worden in de geest van jullie denken, en je bekleden met de nieuwe mens, die in overeenstemming met God werd geschapen, in waarachtige rechtvaardigheid en oprechtheid.
In de situatie van de oude mens waren we geheel onderworpen aan de heerschappij van koning Zonde en verkeerden we met de overigen in een geestelijke en morele duisternis. Welnu, die oude mens werd met Jezus, Gods Zoon, aan de paal gehangen, zoals Paulus eerder in Gl 2:19-29 aangaf: Ik ben met [de] Messias aan een paal gehangen. Niet meer ik leef, doch [de] Messias leeft in mij. Voor zover ik nu in [het] vlees leef, leef ik in geloof jegens de Zoon van God, die mij liefhad en zichzelf voor mij overgaf.
Die zekerheid wordt verder ondersteund door de algemeen, ook bij God geldende regel (in vers 7): Want hij die stierf, is rechtens vrij van de zonde.
Toen Adam stierf had hij de prijs voor de zonde betaald. Hetzelfde geldt voor elk van zijn nakomelingen: de zonde is bij overlijden afbetaald. De Zonde, door Paulus in de context voorgesteld als een heersende macht, aan wie alle Adamieten in beginsel gelijk slaven dienstbaar zijn, heeft dan geen macht meer, maar ook geen recht. Letterlijk schreef Paulus namelijk: Want hij die stierf is gerechtvaardigd van de zonde.
Een dergelijke terminologie laat ons zien dat het bij God om een gerechtelijke kwestie gaat, precies zoals geldt wanneer wij (bij hem) gerechtvaardigd worden uit geloofsgehoorzaamheid. Paulus beroept zich op het algemeen geldende beginsel dat een schuldige bij overlijden van alle schuld en straf daarop is ontslagen; door de dood is hij aan elke menselijke rechtsmacht onttrokken.
ει δε απεθανομεν συν χριστω πιστευομεν οτι και συζησομεν αυτω
ειδοτες οτι χριστος εγερθεις εκ νεκρων ουκετι αποθνησκει θανατος αυτου ουκετι κυριευει
ο γαρ απεθανεν τη αμαρτια απεθανεν εφαπαξ ο δε ζη ζη τω θεω
ουτως και υμεις λογιζεσθε εαυτους [ειναι] νεκρους μεν τη αμαρτια ζωντας δε τω θεω εν χριστω ιησου
8 Indien wij echter samen met [de] Messias stierven, geloven wij dat wij ook samen met hem zullen leven,
9 wetend dat [de] Messias, aangezien hij uit doden werd opgewekt, niet meer sterft. Dood voert geen heerschappij meer over hem.
10 Want [de dood] die hij stierf, stierf hij voor de zonde eens voor altijd; maar [het leven] dat hij leeft, leeft hij voor God.
11 Zo moeten jullie ook jezelf beschouwen: weliswaar doden met betrekking tot de zonde, maar voor God levend in Messias Jezus.
Ogenschijnlijk lijkt de apostel reeds vermelde waarheden opnieuw onder woorden te brengen. Maar dat is geenszins het geval, veeleer helpt hij ons het feit te realiseren dat wij als het ware tussen twee tijden leven, of: tussen verleden en toekomst. Enerzijds heeft het verleden, het tijdperk van de zonde, voor ons afgedaan; wij stierven met betrekking tot de zonde en werden met de Messias 'begraven' door de doop in zijn dood. En zoals Jezus na zijn opstanding een nieuw bestaan ging leiden op een geheel ander niveau, zó ook wij die thans wandelen in een nieuwheid van leven. Maar…, dat alles vindt wat ons betreft slechts plaats in de kracht van Gods geest, want het verleden - de toestand onder de heerschappij van koning Zonde – blijft aan ons trekken. Er is nog een voortdurende strijd gaande tussen vlees en geest. Gl 5:16-17 is nog altijd actueel:
Doch ik zeg: wandelt volgens geest en jullie zullen beslist geen begeerte van het vlees volbrengen. Want het vlees begeert tegen de geest, maar de geest tegen het vlees, want deze dingen staan tegenover elkaar, zodat jullie de dingen juist niet doen die jullie wensen.
Al onze geestelijk voorspoed hangt samen met het feit of de geest van God vrijelijk werkzaam kan zijn onder ons. In ons binnenste is namelijk nog altijd een zeker 'persoon' aanwezig die het vleselijke, zondige element in ons vertegenwoordigt; wij verkeren immers nog altijd in de van Adam overgeërfde, vleselijke natuur. Maar wanneer Gods geest alle ruimte krijgt in onszelf, zullen de begeerten van die 'persoon' niet worden ingewilligd.
In hoofdstuk 7 zal Paulus nog uitgebreid te spreken komen over die innerlijke conflictsituatie. Met name in Rm 7:21-25 zal hij ons laten weten dat het vleselijke element in ons haar eigen eisen stelt, maar evenzo de geest. Het vlees en de geest zijn namelijk tegenovergestelde beginselen die onderling een niet aflatende strijd voeren. Hoewel verzoening uitgesloten is, kan de christen niettemin triomferen, maar op dat punt zal de apostel ons in hoofdstuk 8 verder informeren.
Maar voorlopig, in vers 11, raadt hij ons aan onszelf in het licht te bezien van ons Hoofd, de Messias. Ook hij stierf een dood, doch die dood stierf hij voor de zonde eens voor altijd; maar [het leven] dat hij leeft, leeft hij voor God.
In onze binding met hem [samengegroeid] doen wij er goed aan ons aan hem te oriënteren: Zo moeten jullie ook jezelf beschouwen: weliswaar doden met betrekking tot de zonde, maar voor God levend in Messias Jezus.
Zulk een persoonlijke, eerlijke beschouwing van onszelf houdt op realistische wijze rekening met de aanwezigheid van de oude natuur die nog altijd tot zonde geneigd is. Daarnaast echter steunen we in geloof ook op het feit dat we principieel reeds doden zijn met betrekking tot dat oude, innerlijke ik en in Messias Jezus levend zijn voor God. Binnen die binding kunnen wij met een krachtige hoop naar de toekomst blijven kijken, aangezien ze garant staat voor de volledige verlossing :
Ook wij die de eerstelingsgave hebben van de geest, ja, ook wij zuchten in onszelf, terwijl wij vurig wachten op de [volledige] aanneming als zonen, de verlossing van ons lichaam (Rm 8:23).
Vergelijk ook Lv 23:23-25; 1Ko 15:51-52; en Joël 2.
μη ουν βασιλευετω η αμαρτια εν τω θνητω υμων σωματι εις το υπακουειν ταις επιθυμιαις αυτου
μηδε παριστανετε τα μελη υμων οπλα αδικιας τη αμαρτια αλλα παραστησατε εαυτους τω θεω ωσει εκ νεκρων ζωντας και τα μελη υμων οπλα δικαιοσυνης τω θεω
12 Laat dan de zonde niet in jullie sterfelijk lichaam heersen om gehoorzaam te zijn aan de begeerten ervan.
13 Stelt jullie leden ook niet ter beschikking aan de zonde als wapens van ongerechtigheid, maar stelt jezelf ter beschikking aan God, als levend vanuit doden, en jullie leden [als] wapens van rechtvaardigheid voor God.
In verbondenheid met de Messias voor God leven als uitdrukking van een geheel nieuwe levenswijze, daarbij beseffend dat we thans doden zijn met betrekking tot de zonde, vereist een vastberaden aanpak. Het moet niet slechts bij een ideaal blijven. Onze oude mens werd, samen met de Messias, aan de martelpaal ter dood gebracht (vers 6). Hoe zouden wij dan, door met onze ledematen ongerechtigheid te begaan, nog langer gewillige slaven van koning Zonde willen zijn!
De beeldspraak van vers 13 ontleende Paulus aan het soldatenleven. Onze ledematen die wij in het dagelijks leven benutten om de nodige zaken te verrichten moeten wij niet in dienst van generaal Zonde stellen. Die tijd is voorbij; eerder dienen we er op uit te zijn onze menselijke bekwaamheden aan God ter beschikking te stellen, om in zijn dienst werkzaam te zijn.
Paulus beseft dat een en ander niet zonder innerlijke strijd verloopt aangezien Zonde zijn heerschappij uitoefent bij de gratie van verkeerd gerichte begeerten welke voor de oude natuur niettemin aantrekkelijk zijn. Alleen reeds zijn verwijzing naar jullie sterfelijk lichaam in vers 12 herinnert ons aan onze inherent morele zwakte welke we van vader Adam overerfden.
Wat staat de christen in die strijd te doen? Hij moet allereerst scherp voor ogen houden dat
¹ God en de Zonde elkaars tegenstanders zijn en hij zal toch niet gewillig de zijde van Gods vijand willen kiezen!
² God hem vanuit een dode situatie overgezet heeft in het leven; werkelijk leven, nu reeds in onderpand, maar na de Opname onverderfelijk leven bij God zelf in de hemel.
Waar het dus in deze context bij Paulus om gaat is dat de mens die bij God gerechtvaardigd en met hem verzoend werd - en dus in ware vrede met hem verkeert - zich logischerwijs van zijn kant ook op de heiliging zal willen toeleggen, als dankbaar antwoord op de liefderijke gunst die God hem schonk (de vv 19 en 22). En dat in de wetenschap dat hij niet aan een onmogelijk te volbrengen project begint, maar met de steun van Gods geest succesvol kan zijn.
In 1Th 4:3 schreef de apostel eerder: Dit is immers Gods wil: jullie heiliging. Kort daarop eraan toevoegend (in 2Th 2:13):
Wij echter behoren God altijd betreffende jullie te danken, broeders geliefd door [de] Heer, omdat God jullie verkoos [als] eerstelingsgave tot redding in heiliging van geest en geloof der waarheid. Met het oog daarop riep hij jullie door ons Evangelie, tot verkrijging der heerlijkheid van onze Heer Jezus Messias.
In dit 'project' staat God dus helemaal aan onze zijde! Ja, in werkelijkheid is het zijn project, er helemaal op gericht dat wij deel krijgen aan de glorierijke positie van zijn Zoon, onze Heer zelf. In hoofdstuk 8 zal Paulus dat zonder omwegen aldus verwoorden:
Evenzo nu komt ook de geest onze zwakheid te hulp, want voor hetgeen wij zouden moeten bidden weten wij niet. De geest zelf echter pleit voor ons met onuitsprekelijke verzuchtingen…. Wij weten dan, dat [God] alle dingen doet medewerken ten goede voor hen, die God liefhebben, hen die volgens voornemen geroepenen zijn. Omdat hij hen die hij tevoren kende ook tevoren bestemde [tot] gelijke gedaante van het beeld van zijn Zoon (de vv 26 en 28-29).
Hoezeer wij, ook wat betreft het aspect heiliging, 'samengegroeid' zijn met de Zoon, blijkt eveneens uit 1Ko 1:30 >> Uit hem [God] echter zijn jullie in Messias Jezus, die voor ons wijsheid werd vanwege God, rechtvaardigheid alsook heiliging en verlossing door loskoop.
αμαρτια γαρ υμων ου κυριευσει ου γαρ εστε υπο νομον αλλα υπο χαριν
τι ουν αμαρτησωμεν οτι ουκ εσμεν υπο νομον αλλα υπο χαριν μη γενοιτο
ουκ οιδατε οτι ω παριστανετε εαυτους δουλους εις υπακοην δουλοι εστε ω υπακουετε ητοι αμαρτιας εις θανατον η υπακοης εις δικαιοσυνην
14 Want zonde zal geen heerschappij over jullie uitoefenen; jullie zijn immers niet onder wet, maar onder liefderijke gunst.
15 Wat dan? Zullen wij zondigen omdat wij niet onder wet maar onder liefderijke gunst zijn? Mag dat niet geschieden!
16 Weten jullie niet dat aan wie jullie jezelf ter beschikking stellen als slaven tot gehoorzaamheid, jullie slaven zijn van hem die jullie gehoorzamen, hetzij van zonde, tot [de] dood, hetzij van de gehoorzaamheid, tot rechtvaardigheid?
Toen de Mozaïsche wetgeving volop actueel was 'bloeide' de heerschappij van koning Zonde. Aan de hand van 5:20 stelden we immers vast dat méér expliciet vastgelegde goddelijke wet ook tot méér overtredingen leidde, en bijgevolg tot meer zonde jegens God, de Wetgever. Maar omdat wij, de leden van Jezus’ Gemeentelichaam, ons niet onder Mozes’ wet bevinden, is de macht van koning Zonde aanzienlijk teruggedrongen. In ons leven heerst thans immers Gods liefderijke gunst en in 5:21 concludeerde Paulus dat die heerschappij voor de christen rechtvaardigheid tot eeuwig leven, door Jezus Messias onze Heer, inhoudt.
Met zijn uitspraak Want zonde zal geen heerschappij over jullie uitoefenen geeft hij dan ook uiting aan zijn vertrouwen dat de liefderijke gunst van God ons voldoende kracht zal verlenen om alle druk die de zonde uitoefent te weerstaan.
En waarom ook niet? De machtssfeer van het bevrijdend en verzoenend handelen van God waarbinnen wij ons thans bevinden is toch krachtig genoeg om de zonde 'buiten de deur te houden'. Het idee om nog langer te zondigen, aangezien wij, christenen, ons niet onder de Wet bevinden maar onder Gods genade, wijst hij dan ook met de ons reeds vertrouwde uitroep - Mag dat niet geschieden! - vol afschuw van de hand.
Hoe kan een christen er ooit toe komen te denken dat zondigen hem niet meer kan deren aangezien a hij niet meer onder specifieke wetgeving leeft, en b zich immers in de sfeer van Gods gunst bevindt! Zou hij met zo’n opvatting niet blijk geven van een diepe verachting voor het plaatsvervangend sterven van Jezus, ook voor zijn zonde!
En dan is er nog iets, een omstandigheid die bij de Romeinse gemeenschap goed bekend was: Heeft men zich eenmaal als een slaaf aan een meester onderworpen, dan wordt verdere gehoorzaamheid een plicht; de dienstbaarheid eist noodzakelijkerwijs dat men zich voortaan ook volkomen aan die nieuwe meester onderwerpt. Zou een waar christen dat willen? Geheel en al terugvallen in dienstbaarheid aan de Zonde, met als enig loon de dood?
Wanneer iemand zich desondanks niets aan dergelijke vermaningen gelegen laat liggen moet men wellicht terecht concluderen dat hij nooit door God werd geroepen om een lid van Jezus’ Gemeentelichaam te zijn!
In 11:21-22 zal Paulus nogmaals iets schrijven op grond waarvan die conclusie blijkbaar terecht mag worden getrokken: christenen die ogenschijnlijk als takken van een wilde Olijf geënt werden op de gecultiveerde Olijf, maar die toch weggebroken kunnen worden. En waarom? Omdat die takken geen innerlijke aanhechtingen aan die gecultiveerde Olijf hadden, maar slechts schijn-, onwerkelijke-, ongeestelijke- uiterlijke aanhechtingen.
In praktische taal: Zij behoorden niet werkelijk onze Heer, Jezus Messias, toe en waren bijgevolg ook geen zaad van Abraham. Voor het ware zaad geldt namelijk: Indien jullie echter van de Messias [zijn], zijn jullie waarlijk Abrahams zaad; naar [de] Belofte erfgenamen (Gl 3:29).
En dit hoeft ons niet te verbazen, want eerder in de Galatenbrief, had de apostel immers ook reeds expliciet melding gemaakt van heimelijk binnengevoerde schijnbroeders, die heimelijk binnenkwamen om onze vrijheid die wij in Messias Jezus bezitten te bespieden (Gl 2:4).
En in 2Ko 11:13-14 had hij sommigen binnen de gemeente te Korinthe aangeduid als valse apostelen, bedrieglijke arbeiders, die zich voordoen als apostelen van [de] Messias. En geen wonder, want de Satan zelf doet zich voor als een engel des lichts.
Zij die waarlijk de roeping ontvingen om de Messias toe te behoren en daarom in hun verbondenheid met hem zaad van Abraham werden, worden feilloos tot die uiteindelijke bestemming gebracht. Twee uitspraken die daarvoor het bewijs leveren zijn onder meer:
* 1Ko 1:7-9
Terwijl jullie vurig uitzien naar de openbaring van onze Heer Jezus Messias, die jullie ook ten einde toe standvastig zal maken, zonder blaam in de Dag van onze Heer Jezus Messias. God is getrouw door wie jullie werden geroepen tot [de] gemeenschap van zijn Zoon Jezus Messias onze Heer.
* Fp 1:6
Hiervan overtuigd zijnde dat hij die een goed werk in jullie begon, [het] zal voltooien tot op [de] Dag van Messias Jezus.
Zie ook Rm 16:17-18; 2Ko 2:17; 11:26; Ef 4:14; Ks 2:16-23.
Geloofsgehoorzaamheid daarentegen, zoals in hoofdstuk 4 uitvoerig werd besproken aan de hand van Abrahams levenswijze, verzekert de christen van een rechtvaardige positie bij God, blijvend.
Ook in deze situatie is Jezus’ eigen uitspraak over de onmogelijkheid om gelijktijdig twee meesters te dienen toepasselijk: Geen enkele huisknecht kan twee heren [als slaaf] dienen, want hij zal óf de één haten en de ander liefhebben, óf zich aan één hechten en de ander minachten (Lk 16:13).
χαρις δε τω θεω οτι ητε δουλοι της αμαρτιας υπηκουσατε δε εκ καρδιας εις ον παρεδοθητε τυπον διδαχης
ελευθερωθεντες δε απο της αμαρτιας εδουλωθητε τη δικαιοσυνη
ανθρωπινον λεγω δια την ασθενειαν της σαρκος υμων ωσπερ γαρ παρεστησατε τα μελη υμων δουλα τη ακαθαρσια και τη ανομια εις την ανομιαν ουτως νυν παραστησατε τα μελη υμων δουλα τη δικαιοσυνη εις αγιασμον
οτε γαρ δουλοι ητε της αμαρτιας ελευθεροι ητε τη δικαιοσυνη
τινα ουν καρπον ειχετε τοτε εφ οις νυν επαισχυνεσθε το γαρ τελος εκεινων θανατος
νυνι δε ελευθερωθεντες απο της αμαρτιας δουλωθεντες δε τω θεω εχετε τον καρπον υμων εις αγιασμον το δε τελος ζωην αιωνιον
τα γαρ οψωνια της αμαρτιας θανατος το δε χαρισμα του θεου ζωη αιωνιος εν χριστω ιησου τω κυριω ημων
17 Dank echter aan God dat jullie slaven van de zonde waren, maar van harte gehoorzaam werden aan de vorm van het onderwijs waaraan jullie werden overgegeven;
18 terwijl jullie vrijgemaakt werden van de zonde, werden jullie dienstbaar aan de rechtvaardigheid.
19 Ik spreek op menselijke wijze vanwege de zwakheid van jullie vlees. Want zoals jullie je leden slaafs beschikbaar stelden aan de onreinheid en aan de wetteloosheid, tot wetteloosheid, moeten jullie thans evenzo jullie leden slaafs beschikbaar stellen aan de rechtvaardigheid, tot heiliging.
20 Want toen jullie slaven van de zonde waren, waren jullie vrij van de rechtvaardigheid.
21 Wat voor vrucht dan hadden jullie toen van de dingen waarover jullie je nu schamen? Immers, het einde daarvan [is] dood.
22 Maar nu, doordat jullie vrijgemaakt werden van de zonde maar slaven werden van God, hebben jullie je vrucht tot heiliging, met als einde eeuwig leven.
23 Want het soldij van de zonde [houdt in] dood, maar de genadegave van God eeuwig leven, in Messias Jezus, onze Heer.
In het eerste gedeelte van dit hoofdstuk benutte Paulus de christelijke doop in water en het weer daaruit oprijzen als een beeld van gestorven zijn met Messias Jezus en samen met hem opgewekt om – 'samengegroeid' met hem – voortaan een geheel nieuwe levenswijze te volgen. Uiteraard is het nieuwe bestaan van de Messias onomkeerbaar en hetzelfde geldt voor elke ware christen. Het zou voor hem/haar volkomen onlogisch zijn om, na bevrijd te zijn van de macht der zonde, daarheen weer vrijwillig terug te keren.
En dat is precies de strekking van de laatste verzen in dit hoofdstuk. Verkerend binnen de heilzame sfeer der goddelijke genade [of: Gods liefderijke gunst] beweegt die situatie christenen tot een van harte geschonken onderwerping aan het Evangelie, hier (in vers 17) aangeduid als de vorm, of type, van de leer welke wij door overlevering ontvingen en die door ons steeds meer als een vormend element wordt ervaren.
Met de krachtige ondersteuning van Gods geest leidde dat enerzijds tot bevrijding van de zonde en anderzijds tot steeds meer gewillige dienstbaarheid aan Gods rechtvaarige beginselen. Eens boden we onze ledematen, in slaafse navolging van de algemene gang van zaken in de wereld om ons heen, aan zowel onreinheid als wetteloosheid aan. Die gang van zaken leidde ertoe dat we steeds meer in onjuiste gedragingen verwikkeld raakten; meer wetteloosheid was het gevolg.
Destijds in Rome was het zedeloze en ongebonden leven waaraan haar inwoners zich massaal overgaven de algemeen aanvaarde wijze van leven; men gaf er bijna als vanzelfsprekend gehoor aan. Paulus ziet goed in dat die slaafse navolging berust op de morele zwakten waardoor het menselijk vlees gekenmerkt wordt en daarom moedigt hij zijn lezers nu aan om die slaafse gang van zaken om te buigen in een gezonde richting: Zij moeten hun ledematen veeleer aanbieden aan de dingen die juist en rechtvaardig zijn. Als zij vroeger toch gewend waren zich slaafs te onderwerpen aan de verkeerde dingen, laten zij dan nu en voortaan zich ook maar met die zelfde instelling onderwerpen aan de rechtvaardigheid met heiliging als resultaat.
Hoewel bij het dienstbaar zijn aan God de uitdrukking slavernij niet echt past –veeleer is er sprake van ware, geestelijke vrijheid - is het niettemin gewenst dat de christen met oog op de zwakheid van het Adamitische vlees dezelfde slaafse gezindheid ten toon blijft spreiden, maar dan in de goede richting! Het zwakke vlees kan niet geheel buiten een gezonde vorm van aansporing! Met het oog op de prijs, of loon, namelijk eeuwig leven, is het niet verkeerd ons gewillig in die situatie te schikken. Vandaar ook Paulus’ vermaning in vers 14. Hoewel met vertrouwen uitgesproken, ligt er toch ook aandrang in opgesloten: Want zonde zal geen heerschappij over jullie uitoefenen; jullie zijn immers niet onder wet, maar onder liefderijke gunst.
Wij moeten onszelf er telkens weer aan herinneren dat wij onze ledematen niet ten dienste van de Zonde stellen! De Zonde wil misbruik maken van onze aangeboren zwakheid, maar in het licht van Gods genade zouden wij hem geen enkele vorm van heerschappij over ons moeten gunnen.
In vers 23 gebruikt Paulus de term οψωνια, het meervoud van οψωνιον [kost; proviand] dat als zodanig alleen in 2Ko 11:8 voorkomt in de betekenis van vergoeding.
In Lk 3:14 [Weest tevreden met je soldij], 1Ko 9:7 [Wie dient ooit als soldaat op eigen kosten], alsook hier, is het meervoud gebruikt in de betekenis van loon. Toch geven wij de voorkeur aan: Het soldij van de zonde [is de] dood, gezien het gebruik van min of meer militair jargon in vers 13, waar Paulus over onze ledematen sprak als wapens, die aangewend kunnen worden voor zowel de ongerechtigheid als de rechtvaardigheid, respectievelijk afhankelijk van de soort dienstbaarheid, hetzij aan de Zonde hetzij aan God.
De Zonde kan trouwens alleen maar een soldij betalen die overeenkomt met haar wezen: de dood.
God daarentegen, in de context van de voorgaande hoofdstukken de God van het Verbond met Abraham, waarin christenen - als Abrahams zaad – partners met God zijn, betaalt noch loon, noch soldij of enige andere vergoeding. Hij schenkt ons het leven als pure genadegave; ja, onuitputtelijk leven in Messias Jezus.
1 η αγνοειτε αδελφοι γινωσκουσιν γαρ νομον λαλω οτι ο νομος κυριευει του ανθρωπου εφ οσον χρονον ζη
2 η γαρ υπανδρος γυνη τω ζωντι ανδρι δεδεται νομω εαν δε αποθανη ο ανηρ κατηργηται απο του νομου του ανδρος
3 αρα ουν ζωντος του ανδρος μοιχαλις χρηματισει εαν γενηται ανδρι ετερω εαν δε αποθανη ο ανηρ ελευθερα εστιν απο του νομου του μη ειναι αυτην μοιχαλιδα γενομενην ανδρι ετερω
4 ωστε αδελφοι μου και υμεις εθανατωθητε τω νομω δια του σωματος του χριστου εις το γενεσθαι υμας ετερω τω εκ νεκρων εγερθεντι ινα καρποφορησωμεν τω θεω
1 Of weten jullie niet, broeders – ik spreek immers tot hen die wetskennis hebben – dat de Wet over de mens heerst zolang hij leeft?
2 Want de gehuwde vrouw is wettelijk aan de levende echtgenoot gebonden. Zou de man echter overlijden, [dan] is zij ontslagen van de wet van de echtgenoot.
3 Derhalve zal zij, terwijl de echtgenoot leeft, een overspeelster heten wanneer zij een andere echtgenoot zou gaan toebehoren. Wanneer de man echter zou overlijden, is zij vrij van de wet, zodat zij geen overspeelster is als zij aan een andere echtgenoot gaat toebehoren.
4 Bijgevolg, mijn broeders, werden ook jullie door het lichaam van de Messias ter dood gebracht met betrekking tot de Wet, opdat jullie aan een ander zouden toebehoren, aan hem die uit doden werd opgewekt, opdat wij vrucht zouden dragen voor God.
We zouden dit hoofdstuk kunnen samenvatten in één enkele zin: De vergeefse strijd van de mens die probeert op eigen kracht rechtvaardig te zijn bij God.
Paulus zelf plaatst zich in de positie van die mens en we zullen in vers 24 zien dat hij aan het einde van zijn vergeefse strijd, geheel ten prooi gevallen aan wanhoop, zal uitroepen: Ik ellendig mens, wie zal mij verlossen uit het lichaam van deze dood?
Maar voordat hij daartoe over gaat neemt hij nog eenmaal een aanloop om zekere kritische bedenkingen die waren overgebleven bij degenen onder zijn lezers die met de Wet opgegroeid, eraan gehecht waren en ze hoog hielden, weg te nemen. Binnen het Jodendom leeft namelijk de gedachte dat de Wet zeggenschap over de mens heeft zolang hij leeft. In de Talmoed bijvoorbeeld wordt Ps 115:17 - Niet de doden zullen JHWH loven, niemand van wie in de stilte zijn neergedaald – uitgelegd in de zin dat de mens zolang hij leeft zich met de Torah en haar bepalingen bezig houdt. Is hij eenmaal gestorven dan rust hij van de onderhouding ervan, God kan dan immers geen lof meer van hem ontvangen.
Het zou goed kunnen dat in Paulus’ dagen die opvatting ook reeds bestond. Welnu, op grond van de Halacha - leefregels die vanuit Torah zijn geformuleerd – kon de apostel zijn betoog opzetten aan de hand van concrete bepalingen die golden voor de vrouw die weduwe werd: "Een vrouw verwerft vrijheid over zichzelf langs twee wegen, door een scheidbrief en door de dood van haar man".
Wanneer zij zich tijdens het leven van haar echtgenoot met een andere man inliet was zij een echtbreekster en verdiende zij volgens de Wet zelf de dood. Maar ná zijn overlijden kon die wet haar niet meer binden en kon ook de doodstraf haar niet meer treffen.
Voor Paulus vormt een en ander de opmaat voor de rechtvaardiging van zijn prediking van een wetsvrij Evangelie, zowel tot Joden als Heidenen. Zijn punt van vergelijking wordt namelijk gevormd door het sterven te verbinden met bevrijding van wet, in dit geval het sterven van Jezus die door beiden, Jood en Griek, als hun Messias in geloof wordt aangenomen. Toen Jezus plaatsvervangend voor hun zonden stierf, stierven zij immers samen met hem! Hun vroegere binding met Adam, de eerste 'echtgenoot', en de van hem overgeërfde zondige natuur - een zondige situatie die door wet steeds weer werd benadrukt, vooral toen bij Israël de Mozaïsche wetgeving actueel werd - was daardoor definitief verbroken. Voortaan waren zij verbonden met hem die voor hen stierf, de laatste Adam, in de zin van de allegorie hun nieuwe 'echtgenoot'! Waarbij we kunnen terugdenken aan 6:3 >> Vergroeid met hem in sterven, begraven en verrijzen tot een nieuwheid van leven.
Wat Paulus in deze kwestie dus beklemtoont is het punt van vergelijking met de vrouw die door het overlijden van haar echtgenoot een andere man kan gaan toebehoren en daarom vrij is van de wet van haar eerste echtgenoot.
Daarbij staat wet en zeker niet de Mozaische Wet als goede norm niet ter discussie; de maatstaven van goed en kwaad komen daarmee niet op losse schroeven te staan. De apostel zal straks, in vers 12, verzekeren dat de Wet op zichzelf heilig, rechtvaardig en goed was (is). Maar door de nieuwe geloofsbinding met de Messias die uit doden werd opgewekt is ook het leven van de gelovige nieuw gefundeerd en aangezien wij nu door hem en in hem leven kunnen we werkelijk vrucht dragen voor God.
5 οτε γαρ ημεν εν τη σαρκι τα παθηματα των αμαρτιων τα δια του νομου ενηργειτο εν τοις μελεσιν ημων εις το καρποφορησαι τω θανατω
6 νυνι δε κατηργηθημεν απο του νομου αποθανοντες εν ω κατειχομεθα ωστε δουλευειν ημας εν καινοτητι πνευματος και ου παλαιοτητι γραμματος
5 Want toen wij in het vlees waren, waren de hartstochten van de zonden, die geprikkeld worden door de Wet, in onze leden werkzaam om vrucht te dragen voor de dood.
6 Nu echter werden wij ontslagen van de Wet doordat wij stierven waarin wij vastgebonden zaten, zodat wij in nieuwheid van geest zouden dienen, en niet in oudheid van letter.
Paulus kan hier weer voor zowel Joden als Heidenen spreken. Hij verwijst namelijk naar de tijd toen nog niemand van ons het leven van de geest inwonend kon leiden. Hij contrasteert twee niveaus van ons menselijk bestaan:
1) Vroeger een wanhopig leven onder de Wet, met name voor de Jood, een Wet die wel eiste maar geen kracht verleende voor volmaakte wetsonderhouding. Dat was de periode van het vlees, waarmee de apostel doelt op ons zondig bestaan, toen alles op eigen kracht gedaan moest worden, en dat niet alleen door de Jood maar ook door de Heiden, ook al had de laatste geen expliciete wet van God gekregen. Want eerder, in 3:23, had hij Jood en Heiden al gelijkgesteld: allen zondigden en komen tekort aan de heerlijkheid Gods. Ook als Heidenen leidden wij een uitzichtloos bestaan. Ja, we stonden zelfs nog meer van God en zijn voorzieningen af dan de Jood. We hadden geen hoop en waren zonder God in de wereld. Zie Ef 2:11-13.
2) Het nieuwe bestaan binnen de invloedssfeer van de geest. De heerschappij van de Zonde en de dodelijke greep van de Wet zijn vervangen door de heerschappij van Gods geest. Zoals Paulus ook al eerder in de Galatenbrief had aangegeven: Wandelt volgens geest en jullie zullen beslist geen begeerte van het vlees volbrengen (Gl 5:16). En vervolgens ook in 2Ko 3:17 >> De Heer nu is de geest; maar waar de geest van de Heer [is, daar is] vrijheid. Overal waar Gods geest - als een kracht die 'aangestuurd' wordt door de Heer - in de gelovigen werkzaam is, heerst werkelijke vrijheid, de vrijheid van het nieuwe bestaan onder de heerschappij van Gods Zoon, de Messias.
Terecht contrasteert de apostel het leven onder de oude letter (de Wet) met ons nieuwe bestaan binnen de invloedssfeer van de geest, precies zoals hij ook had gedaan in 2Ko 3:5 >> De letter doodt, maar de geest maakt levend.
7 τι ουν ερουμεν ο νομος αμαρτια μη γενοιτο αλλα την αμαρτιαν ουκ εγνων ει μη δια νομου την τε γαρ επιθυμιαν ουκ ηδειν ει μη ο νομος ελεγεν ουκ επιθυμησεις
8 αφορμην δε λαβουσα η αμαρτια δια της εντολης κατειργασατο εν εμοι πασαν επιθυμιαν χωρις γαρ νομου αμαρτια νεκρα
9 εγω δε εζων χωρις νομου ποτε ελθουσης δε της εντολης η αμαρτια ανεζησεν εγω δε απεθανον
10 και ευρεθη μοι η εντολη η εις ζωην αυτη εις θανατον
11 η γαρ αμαρτια αφορμην λαβουσα δια της εντολης εξηπατησεν με και δι αυτης απεκτεινεν
12 ωστε ο μεν νομος αγιος και η εντολη αγια και δικαια και αγαθη
7 Wat zullen wij dan zeggen? [Is] de Wet zonde? Mag dat niet geschieden! Maar ik had de zonde niet leren kennen dan door wet, want ook de begeerte zou ik niet hebben leren kennen, indien de Wet niet zei: Gij zult niet begeren.
8 De zonde echter, door het gebod in de gelegenheid gesteld, bewerkte in mij allerlei begeerte, want zonder wet [is] zonde dood.
9 Ooit nu leefde ik zonder wet, maar toen het gebod kwam leefde de zonde op.
10 Ik echter stierf en het gebod dat ten leven is, dat bleek voor mij ten dode.
11 Want de zonde, door het gebod in de gelegenheid gesteld, misleidde mij en doodde [mij] daardoor.
12 Zodat de Wet beslist heilig is, en het gebod heilig en rechtvaardig en goed.
De constatering in vers 5 dat toen wij in het vlees waren [de toestand vóór de wedergeboorte], de hartstochten van de zonden, die geprikkeld worden door de Wet, in onze leden werkzaam waren om vrucht te dragen voor de dood, moest onvermijdelijk aanleiding geven tot bezwaarlijke reacties, zoals: "Als we op die manier over de Wet spreken die God zelf aan zijn Volk gaf, laat men zich dan niet op onverantwoorde wijze negatief uit? Daardoor kan immers de indruk gewekt worden dat de Wet zelf medeplichtig is aan de rampzalige en veroordeelde situatie waarin de mens verkeert. Bedoel je soms dat de Wet onder één hoedje speelt met de Zonde?".
Sommigen zouden met een verwijzing naar het Paradijsverhaal - toen Adam zei: De vrouw die u me gaf om bij mij te zijn, zij gaf mij van de boom en dus at ik – zelfs kunnen opperen dat wederom alle menselijke verantwoordelijkheid op God wordt afgewenteld.
Paulus zelf is er snel bij om zulke kritische reacties meteen op te pakken teneinde uitleg te geven over het hoe en waarom, maar om in dit geval zijn betoog goed te kunnen verstaan moeten wij ons realiseren dat hij zichzelf vanaf deze perikoop tot het einde van het hoofdstuk in de positie verplaatst van een fictief persoon die stap voor stap door de leerschool van God voor het leven heen moet.
Dat moet wel het geval zijn aangezien hij ook, in dat zelfde vers 5, te kennen gaf dat de levensfase waarin hij nog in het vlees verkeerde, d.i in het zondige bestaan van de Adamitische mens, wat hem betreft definitief voorbij is; die levensfase lag voorgoed achter hem. Hij was al met de Messias gestorven, begraven en opgewekt tot een geheel nieuwsoortig leven. Toen de apostel dit schreef leidde hij reeds het nieuwe bestaan binnen de geestelijk gezonde sfeer van Gods geest (vers 6) en behoorde hij reeds toe aan die andere 'Adam', Gods Zoon Jezus, en droeg hij bijgevolg ook reeds vrucht voor God, de Vader (vers 4).
Welnu dan, in Gods leerhuis voor het leven kwam die fictieve 'Paulus' die eens weinig afwist van zonde en wet toch geleidelijk meer aan de weet.
In het bijzonder zijn confrontatie met de Mozaïsche wetgeving leerde hem de zonde in het juiste, goddelijke licht te zien. Wellicht had hij voordien, zoals met heel veel mensen het geval is, de geruststellende gedachte gekoesterd dat hij niet verkeerd leefde: hij bedroog immers niemand, stal niet, was geen leugenaar en pleegde geen ontucht, ja, hij probeerde zelfs zoveel als maar mogelijk is goed te zijn voor anderen aangezien hij zijn medemens respecteerde! Prima toch! Eigenlijk had hij helemaal geen extra regels nodig!
Maar toen kwam het moment dat hij uit de Wet vernam dat Gods vereisten niet slechts van uitwendige aard zijn - zoals gewoonlijk het geval is bij de wetgeving onder de volken - maar dat ze ook betrekking hebben op datgene wat men feitelijk innerlijk als mens is. Zo las hij in Ex 20:17 Gij zult niet begeren.
De Wet gebood hem om in zijn hart, zijn diepste innerlijk, geen verkeerd gerichte begeerten te koesteren. Vers 17 somt enkele belangrijke zaken op: het huis van je naaste, zijn vrouw, zijn slaaf, zijn slavin, zijn stier, zijn ezel, of ook maar iets anders wat die naaste toebehoorde. Zelfs wanneer aan die kwade begeerten nog niet actief uiting was gegeven, acht God ze reeds als zonde.
Is dat niet een wat te ver doorgedreven norm van God? Dat kan vanzelfsprekend nooit het geval zijn, want volgens Dt 32:4 is Hij de Rots, volmaakt is zijn activiteit, want al zijn wegen zijn gerechtigheid. Een God van getrouwheid, bij wie geen onrecht is; rechtvaardig en oprecht is hij.
Daarnaast leert Gn 3:1-6 dat het allereerste kwaad de wereld binnenkwam doordat in het hart van de vrouw een verkeerd gerichte begeerte was gewekt, waarin ook de eerste mens zich liet betrekken.
Geen wonder dus dat de apostel kan zeggen: Ik had de zonde niet leren kennen dan door wet, want ook de begeerte zou ik niet hebben leren kennen, indien de Wet niet zei: Gij zult niet begeren. Vanaf dat moment, toen in Gods leerhuis dat dwingende vereiste tot hem doordrong, ging hij inzien wat de Zonde precies behelst en dat ook hijzelf, als inherent zwak mens, niet aan de zonde kon ontkomen: De zonde echter, door het gebod in de gelegenheid gesteld, bewerkte in mij allerlei begeerte. Het resultaat? Ik stierf en het gebod dat ten leven is, dat bleek voor mij ten dode.
Conclusie? Met de Wet op zich is niets mis; integendeel, de Wet is beslist heilig, en het gebod is heilig en rechtvaardig en goed. Ze weerspiegelt zelfs Gods eigen heiligheid; de Wet staat dus geheel aan zijn zijde en is aan zijn voornemen dienstbaar. Ze is rechtvaardig en goed zoals God zelf volkomen rechtvaardig en goed is. Jezus zelf heeft dat bevestigd: Niemand is goed behalve Eén: God (Lk 18:19). De opeenhoping der termen - heilig, rechtvaardig, goed – bij Paulus is dan ook een bewijs hoe krachtig hij de Wet tegen onterechte beschuldiging in bescherming wil nemen.
Alleen moet men niet de fout maken om van de Wet meer te verwachten dan ze de Adamitische mens kan bieden. Zij is voor hem niet een kracht Gods tot redding zoals met Gods rechtvaardigheid in het Evangelie het geval is (Rm 1:16-17). Zij waarschuwt hem voor de zonde maar verleent niet de kracht om die macht te weerstaan; integendeel, ze verwekt of prikkelt zondige hartstochten (vers 5).
Voor de Adamitische mens fungeert ze derhalve averechts, tegen haar eigen bestemming in; ze kan het oordeel waarmee ze hem dreigt niet afwenden. Ze vermaant hem niet te begeren maar ze is niet in staat hem tegen de verzoeking der begeerte te beschermen.
Aldus beginnen we hier
reeds de fictieve Paulus van vers
13 το ουν αγαθον εμοι εγενετο θανατος μη γενοιτο αλλα η αμαρτια ινα φανη αμαρτια δια του αγαθου μοι κατεργαζομενη θανατον ινα γενηται καθ υπερβολην αμαρτωλος η αμαρτια δια της εντολης
14 οιδαμεν γαρ οτι ο νομος πνευματικος εστιν εγω δε σαρκινος ειμι πεπραμενος υπο την αμαρτιαν
15 ο γαρ κατεργαζομαι ου γινωσκω ου γαρ ο θελω τουτο πρασσω αλλ ο μισω τουτο ποιω
16 ει δε ο ου θελω τουτο ποιω συμφημι τω νομω οτι καλος
17 νυνι δε ουκετι εγω κατεργαζομαι αυτο αλλα η οικουσα εν εμοι αμαρτια
18 οιδα γαρ οτι ουκ οικει εν εμοι τουτ εστιν εν τη σαρκι μου αγαθον το γαρ θελειν παρακειται μοι το δε κατεργαζεσθαι το καλον ου
19 ου γαρ ο θελω ποιω αγαθον αλλα ο ου θελω κακον τουτο πρασσω
20 ει δε ο ου θελω [εγω] τουτο ποιω ουκετι εγω κατεργαζομαι αυτο αλλα η οικουσα εν εμοι αμαρτια
13 Werd dan het goede voor mij [de] dood? Mag dat niet geschieden! Maar de zonde [werd het], opdat aan het licht zou treden dat zonde - door middel van het goede - voor mij [de] dood teweeg brengt, opdat de zonde bovenmatig zondig zou worden, door het gebod.
14 Want wij weten dat de Wet geestelijk is, ik evenwel, ik ben vleselijk, verkocht onder de Zonde.
15 Wat ik namelijk bewerk, doorzie ik niet, want niet wat ik wil beoefen ik, maar wat ik haat, dát doe ik.
16 Indien ik nu datgene doe wat ik niet wil, stem ik toe dat de Wet voortreffelijk is.
17 Maar nu ben ik het niet langer die het bewerkt, maar de in mij wonende zonde.
18 Want ik weet dat in mij, dat is in mijn vlees, niets goeds woont. Immers, het willen is bij mij wel aanwezig, maar niet dat wat het juiste bewerkt.
19 Want het goede dat ik wil, doe ik niet, maar het kwade, dat ik niet wil, dát doe ik.
20 Indien ik nu datgene doe wat ik niet wil, bewerk ík het niet langer, maar de in mij wonende zonde.
In Gods leerhuis verwierf de fictieve, niet wedergeboren 'Paulus' geleidelijk meer inzicht in zijn situatie onder de Wet, maar in werkelijkheid is het de ware Paulus die - ten tijde van het schrijven vanuit zijn gunstige positie van het leven in de geest – met een achterafblik zijn vroegere situatie 'herkent' en die haarscherp tekent. Dat blijkt wel uit vers 14 Ik ben vleselijk, verkocht onder de Zonde en de conclusie welke hij daaraan verbindt in vers 15, waar hij erkent dat hij geen goed inzicht heeft in het conflict dat zich innerlijk, in zijn diepste binnenste, afspeelt. Hij weet wel dat de Wet geestelijk moet zijn, zoals God, de gever ervan, geestelijk is. Tevens realiseert hij zich dat iets wat van God afkomstig is voortreffelijk qua inhoud is, maar tegelijkertijd is hij er zich ook pijnlijk van bewust dat hij niet in praktijk brengt wat hij zou willen, maar juist doet wat hij haat.
Goed beschouwd weet hij met de achterafblik van de echte Paulus meer dan de gemiddelde, niet wedergeboren mens, want buiten de christelijke Gemeente bevinden Jood en Griek (Heiden) zich in een opgesloten positie van geloofsongehoorzaamheid. In hoofdstuk 11, vanaf vers 30, zal de apostel die zeer verhelderende gedachte nog uitwerken.
Voor al die mensen geldt tijdens de Gemeente-eeuw wat Paulus eerder beredeneerde in 1Ko 2:6-16
Niettemin spreken wij wijsheid onder de volmaakten, maar niet de wijsheid van deze eeuw, noch van de heersers van deze eeuw die tenietgedaan worden. Maar wij spreken Gods wijsheid in een geheimenis, die verborgen was, welke God vóór de eeuwen voorbestemde tot onze heerlijkheid, welke niemand der heersers van deze eeuw leerde kennen, want indien zij [ze] gekend hadden, zouden zij de Heer der heerlijkheid niet aan een paal hebben gehangen. Maar zoals geschreven staat Wat geen oog zag en oren niet hoorden en in geen mensenhart opkwam, de dingen die God bereidde voor hen die hem liefhebben. Aan ons immers openbaarde God [ze] door zijn geest, want de geest doorzoekt alle dingen, zelfs de diepten Gods. Want wie van de mensen kent de dingen van de mens behalve de geest van de mens welke in hem [is]; zo ook kwam niemand de dingen van God te weten behalve de geest van God. Wij nu ontvingen niet de geest van de wereld maar de geest die uit God [is], opdat wij de dingen zouden weten welke ons door God goedgunstig werden geschonken. Daarover spreken wij ook, niet met woorden die menselijke wijsheid leert, maar met die welke de geest leert, aangezien wij geestelijke zaken met geestelijke [woorden] combineren. De fysieke mens echter aanvaardt de dingen van de geest Gods niet, want voor hem zijn ze dwaasheid en hij kan [ze] niet te weten komen omdat [ze] geestelijk worden onderzocht. De geestelijke [mens] evenwel onderzoekt alle dingen; zelf echter wordt hij door niemand onderzocht. Want wie kende het denken van de Heer, dat hij hem zou onderrichten? Wij nu bezitten [het] denken van [de] Messias.
Zo zal de Jood die gemakkelijk zal erkennen dat de Wet geestelijk is maar die nu nog opgesloten zit in geloofsongehoorzaamheid, zeker niet de gedachte accepteren dat hij, met alle andere mensen, door voorvader Adam verkocht werd onder de Zonde en dat die Heerser de geboden van de Wet aangrijpt - het goede - om de dood te veroorzaken (de vv 13 en 14). Maar de fictieve 'Paulus' is zich, met de hulp van de achterafblik, gaan realiseren dat er in hem, d.i. in zijn vlees, niets goeds woont. Hij bemerkt immers telkens weer bij zichzelf dat, terwijl hij het goede nastreeft, hij juist datgene doet wat hij verafschuwt.
En, alweer met hulp van de achterafblik, komt hij in Gods leerhuis te weten dat de Zonde bij hem inwonend is en dat die macht zo dwingend is dat hij het niet kan laten om toch de dingen te doen die hij eigenlijk niet wenst.
In dit stadium is hij zich namelijk nog niet bewust van de christelijke waarheid van het Evangelie dat, in plaats van de Zonde, de gelovige (ook) de Geest inwonend krijgt en dat die inhoud en gestalte kan geven aan een geheel nieuw bestaan, aangezien de Geest in macht de overhand krijgt op de Zonde. Zoals Paulus eerder in Gl 5:16-26 aangaf:
Wandelt volgens geest en jullie zullen beslist geen begeerte van het vlees volbrengen. Want het vlees begeert tegen de geest, maar de geest tegen het vlees, want deze dingen staan tegenover elkaar, zodat jullie de dingen juist niet doen die jullie wensen. Maar indien jullie door geest geleid worden, zijn jullie niet onder Wet…
Tegen zulke dingen [de samengestelde vrucht van de geest] is geen wet. Zij nu die van Messias Jezus [zijn] nagelden het vlees tezamen met de hartstochten en de begeerten aan de paal. Indien wij door geest leven, laten wij [dan] ook door geest het spoor houden.
Maar de fictieve 'Paulus' gaat met grote stappen vooruit. Hij stelt vast dat er in zijn situatie zekere wetmatigheden te constateren zijn:
21 ευρισκω αρα τον νομον τω θελοντι εμοι ποιειν το καλον οτι εμοι το κακον παρακειται
22 συνηδομαι γαρ τω νομω του θεου κατα τον εσω ανθρωπον
23 βλεπω δε ετερον νομον εν τοις μελεσιν μου αντιστρατευομενον τω νομω του νοος μου και αιχμαλωτιζοντα με εν τω νομω της αμαρτιας τω οντι εν τοις μελεσιν μου
24 ταλαιπωρος εγω ανθρωπος τις με ρυσεται εκ του σωματος του θανατου τουτου
25 χαρις δε τω θεω δια ιησου χριστου του κυριου ημων αρα ουν αυτος εγω τω μεν νοι δουλευω νομω θεου τη δε σαρκι νομω αμαρτιας
21 Ik ontdek dus de wetmatigheid bij mij dat - terwijl ik het juiste wil doen - het kwade bij mij aanwezig is.
22 Want naar de innerlijke mens verlustig ik me in de Wet van God.
23 Maar in mijn leden ontwaar ik een andere wetmatigheid, die tegen de wetmatigheid van mijn verstand strijdt en mij in gevangenschap voert aan de wetmatigheid der zonde die in mijn leden is.
24 Ik ellendig mens, wie zal mij verlossen uit het lichaam van deze dood?
25 Dank echter aan God, door Jezus Messias, onze Heer.
Derhalve ben ik zelf met het verstand wel dienstbaar aan de Wet van God, maar met het vlees aan de wetmatigheid der zonde.
In de vv 18 en 19 had hij al de wetmatigheid van zijn verstand vastgesteld, die spoort hem namelijk aan om de juiste dingen te doen; het verstand kan immers heel goed onderscheiden wat heilzaam, lieflijk, aangenaam en gunstig is, zowel voor zichzelf als voor zijn omgeving. Hier, in de vv 22 en 23, benoemt hij die wetmatigheid, het is zijn innerlijke mens die veel behagen schept in de goddelijke wetgeving. Maar dan is er die andere wetmatigheid welke in zijn leden werkzaam is en die er alsmaar op uit is de overhand te krijgen op zijn denken: de Zonde.
In zijn fictieve alterego projecteert de ware Paulus, die van hoofdstuk 8, haarscherp wat het ergste is in de beleving van diens menszijn: In één en dezelfde mens betwisten twee machten elkaar de voorrang; twee zielen, twee werelden huizen in één en dezelfde menselijke existentie en zijn elkaar vijandig gezind, ja, staan elkaar naar het leven!
Geen wonder dan ook dat die gekwelde mens uitroept: Ik ellendig mens! Wie zal mij verlossen uit het lichaam van deze dood?
Uit zijn kreet vernemen we zijn wanhoop. Ook is duidelijk dat hijzelf (nog) geen weet heeft van enige mogelijke remedie. Hij weet slechts dat hij verlossing nodig heeft. Wij zouden kunnen stellen dat hij nu 'rijp is' voor het Evangelie. Maar daarbij wil de ware Paulus, die in zijn Messias het leven van de geest leidt, hem wel helpen. Dus laat hij zijn alterego, wederom met de hulp van de achterafblik, de laatste stap zetten in diens goddelijk leerhuis. Hij moet inderdaad zijn toevlucht zoeken bij het Evangelie en zich daaraan vastklampen: God zij gedankt! Door Jezus Messias, onze Heer.
En daarmee is Paulus weer terug op het spoor van Rm 1:16, zijn vertrekpunt: Ik schaam mij het Evangelie niet, het is immers een kracht Gods tot redding voor een ieder die gelooft, eerst voor de Jood alsook voor de Griek. En zijn fictieve alterego weet nu dat hij weliswaar van nature een ellendig mens is wegens zijn gespleten persoonlijkheid, maar ook dat er verlossing te vinden is bij Jezus Messias, onze Heer.
1 ουδεν αρα νυν κατακριμα τοις εν χριστω ιησου
2 ο γαρ νομος του πνευματος της ζωης εν χριστω ιησου ηλευθερωσεν σε απο του νομου της αμαρτιας και του θανατου
1 Dus is er nu geen veroordeling voor hen die in Messias Jezus [zijn].
2 Want de wetmatigheid van de geest van het leven in Messias Jezus bevrijdde je van de wetmatigheid der zonde en des doods.
De conclusie van vers 1 steunt op diverse beginselen die in het vorige hoofdstuk (7) werden beredeneerd:
• De leden van het Gemeentelichaam zijn niet langer gebonden aan de Wet die hen als zondaars veroordeelde. Hun vroegere binding met Adam, de eerste 'echtgenoot', en de van hem overgeërfde zondige natuur - een zondige situatie die door wet steeds weer werd benadrukt, vooral toen bij Israël de Mozaïsche wetgeving actueel werd - was daardoor definitief verbroken: Zij stierven waarin zij vastgebonden zaten. Bijgevolg konden zij voortaan in nieuwheid van geest dienen, en niet in oudheid van letter.
• Hoewel zij eens leefden als verkocht onder de Zonde door Adam, waardoor het goede dat zij vanuit hun verstand wensten te beoefenen niet werkelijk deden, is er in Messias Jezus verlossing voor hen gedaagd.
Vers 2 is dan ook het antwoord op de vertwijfelde vraag van de rampzalige mens die verkocht werd onder de Zonde: Wie zal mij verlossen uit het lichaam van deze dood?
Het is Gods geest die de gelovige het nieuwe leven in Messias Jezus heeft geschonken. Enigszins overladen met termen schrijft de apostel die bevrijding toe aan de wet - d.i. de invloed die een wet heeft; derhalve wetmatigheid of principe - van de geest van het leven in Messias Jezus. Gods geest is derhalve de Grote Bevrijder, maar diens bevrijdende macht voltrekt zich aan de mens doordat deze in Messias Jezus is, dat wil zeggen in de nauwste gemeenschap met hem verbonden.
Tegenover de wetmatigheid of invloed van Gods geest staat die van de Zonde en de Dood. In 7:23 had Paulus op hun funeste invloed gewezen: In mijn leden ontwaar ik een andere wetmatigheid, die tegen de wetmatigheid van mijn verstand strijdt en mij in gevangenschap voert aan de wetmatigheid der zonde die in mijn leden is. Maar dat is de wetmatigheid die vroeger op hem de overhand had, toen hij nog poogde om door wetticisme bij God rechtvaardig te zijn. Maar Mozes’ Wet kon hem niet helpen, ze was eerder een bondgenoot van de Zonde. En de rede, of zijn verstand, die eigenlijk best wel het goede wilde, was eveneens machteloos en moest het afleggen tegen het 'vlees'.
Terwijl hij in hoofdstuk 7 de oude mens beschreef, die (nog) geheel aan het Adamitische vlees is overgeleverd, tekent hij in dit nieuwe hoofdstuk bij voortduring de wedergeboren mens die de geest inwonend heeft welke hem een geheel nieuw bestaan verleent, een niveau van leven dat volledig steunt op Gods liefderijke gunst, hem betoond in Gods Zoon, de Messias.
In Ef 2:1-7 zal Paulus dit geheel nieuwe bestaan beschrijven als het opstandingsleven van de Gemeente:
En jullie, doden zijnde in jullie overtredingen en zonden, waarin jullie eens wandelden overeenkomstig de eeuw van deze wereld, overeenkomstig de overste van het gezag der lucht, de geest die thans werkzaam is in de zonen der ongehoorzaamheid; onder wie ook wij allen eens verkeerden in de begeerten van ons vlees, doende de wil van het vlees en de wil der gedachten; en wij waren van nature kinderen des toorns, evenals de overigen. Maar God, die rijk is aan barmhartigheid, heeft ons, vanwege zijn diepe liefde waarmee hij ons liefhad, toen óók wij doden waren in de overtredingen, levend gemaakt tezamen met de Messias – door liefderijke gunst zijn jullie geredde [mensen] – en mede opgewekt en mede doen plaats nemen in de hemelsferen in Messias Jezus, opdat hij in de toekomstige eeuwen de allesovertreffende rijkdom van zijn liefderijke gunst zou laten zien in [de] goedheid jegens ons, in de Messias Jezus.
In onze verbondenheid met Messias Jezus maakte God ons levend en wekte hij ons op vanuit onze geestelijk dode toestand, zoals hij ook met Jezus had gedaan; hij echter vanuit een lichamelijke dood. En zoals Jezus bij zijn hemelvaart aan Gods rechterhand werd geplaatst, hebben ook wij bij voorbaat onze plaatsen ingenomen in de hemelsferen. Vergelijk Ef 1:3-14.
3 το γαρ αδυνατον του νομου εν ω ησθενει δια της σαρκος ο θεος τον εαυτου υιον πεμψας εν ομοιωματι σαρκος αμαρτιας και περι αμαρτιας κατεκρινεν την αμαρτιαν εν τη σαρκι
4 ινα το δικαιωμα του νομου πληρωθη εν ημιν τοις μη κατα σαρκα περιπατουσιν αλλα κατα πνευμα
3 Want wat de Wet niet vermocht, machteloos als ze was door het vlees ― God die zijn eigen Zoon zond in een gestalte van zondig vlees en betreffende zonde, veroordeelde de zonde in het vlees,
4 opdat de rechtvaardige eis van de Wet vervuld zou worden in ons, die niet naar vlees wandelen, maar naar geest.
In 3:28 had Paulus met betrekking tot de rechtvaardige positie die een mens bij God kan innemen het volgende geschreven: Want wij zijn van mening dat een mens gerechtvaardigd wordt uit geloof, afgescheiden van werken der Wet. Direct daarna (in vers 31) wierp hij daarom de begrijpelijke vraag op: Stellen wij dan [de] Wet buiten werking door het geloof? Mag dat niet geschieden! Veeleer houden wij [de] Wet staande. Ons commentaar daarop luidde:
Wanneer de Wet met haar vermeende verdienstelijke werken niet langer een roem is voor de Jood, betekent de nieuwe norm (of maatstaf) van rechtvaardigend geloof dan niet dat we de Wet voortaan beter geheel buiten beschouwing kunnen laten? Alsof die Wet geen waarde, geen betekenis meer zou hebben. Paulus antwoordt: Volstrekt niet! Integendeel, hijzelf immers beroept zich in zijn Evangelieprediking geregeld op de Wet, zoals hij tot op dit moment al had gedaan in 2:13, 23 en 3:19-21. Met name is het zijn overtuiging dat in de hele oude Openbaring, de Wet incluis, tevoren die nieuwe, heilbrengende orde in profetische bewoordingen en voorafbeeldingen werd aangekondigd, zoals hij ook later zou schrijven aan de gemeente te Kolosse, t.w. dat zulke zaken als de periodieke feesten, de nieuwe manen en sabbatten een schaduw zijn van de toekomstige dingen, maar het wezenlijke behoort de Messias toe (Ks 2:16-17).
Maar ook heel hoofdstuk 4 - met daarin de uitvoerige terugblik op de gelovige Abraham en de betekenis daarvan in het kader van de nieuwe norm van het geloof - kunnen we zien als een krachtige weerlegging van elke mogelijke bewering cq vijandelijk getinte insinuatie (van de zijde der Jood) dat het Evangelie voorgoed had afgerekend met de Wet. De waarheid van de rechtvaardiging op grond van geloof lag immers in de oude Openbaring opgesloten!
In 7:12 en 14 had hij zich vervolgens nogmaals uitermate gunstig over de Wet uitgelaten: De Wet is beslist heilig, en het gebod is heilig en rechtvaardig en goed… Want wij weten dat de Wet geestelijk is.
Hier nu, vanaf vers 3, gaat hij toelichten wat hij met dat alles bedoelde.
Uit het aanloopje Want wat de Wet niet vermocht en het niet uitgesproken dát deed God kunnen we op zich al afleiden dat de Wet binnen het Christendom niet heeft afgedaan. Integendeel, het is Gods bedoeling dat de rechtvaardige eisen die de Wet aan de Israëliet stelde wel degelijk door mensen vervuld zouden worden, maar dan wel met de hulp van bovennatuurlijke kracht. Door de zondige natuur van de Adamiet, het vlees, was de Wet namelijk machteloos, in de betekenis dat ze bij de niet-geestelijke mens ook zelf niet tot haar recht kon komen en bevrijding brengen.
De Wet sprak van vloek en straf; bevrijding daarvan zou wel het toppunt van bevrijding zijn welke een mens ten deel kon vallen.
Maar om dat doel te bereiken moest God, naar hij uiteraard van te voren wist, een andere weg inslaan. Teneinde de vurig begeerde bevrijding mogelijk te maken zond God zijn eigen Zoon - let op: de frase impliceert reeds diens pre-existentie (!).
In die Zoon openbaart God zich opnieuw als die Bevrijder zoals hij sinds mensenheugenis in de geschiedenis van Israël was opgetreden: Hij zond zijn Zoon namelijk in de gestalte van zondig, menselijk vlees teneinde de Zonde op zijn eigen terrein te overwinnen. De Zonde immers had juist om die reden - de gevallen, vleselijke natuur van de mens – steeds weer over Adams nakomelingen kunnen triomferen en hen tot overtreders kunnen maken.
Uiteraard kende Jezus geen zonde, hem die geen zonde kende - die loyaal, schuldeloos, onbesmet, afgescheiden van de zondaars was; die geen zonde beging; in wiens mond geen bedrog werd gevonden – maakte hij voor ons tot zonde (2Ko 5:21; Hb 7:26; 1Pt 2:22). Dat wil zeggen tot een zond- of schuldoffer, en dat weer naar het patroon van de Wet en waarover ook Jesaja profeteerde in Js 53:10 >>
M-tekst: Wanneer hij zijn ziel tot schuldoffer gesteld zal hebben zal hij zaad zien.
De LXX-tekst spreekt over een offer betreffende zonde [αμαρτια].
Daarvoor moest Jezus de weg van vernedering gaan, afdalend in de gestalte van het vlees - dus op ons niveau - nam hij deel aan onze veroordeling, zodat hij op het terrein waar de Zonde woedt - in het vlees - de Zonde kon veroordelen, ja, hem de doodsteek kon toebrengen!
De menswording diende op die wijze Gods plan: de Zonde op zijn eigen slagveld overwinnen en de wereld waarin het leven der mensen zich afspeelt te heroveren.
En precies daardoor kon de Wet die op zich geestelijk, heilig, rechtvaardig en goed was (is) weer tot haar recht komen: het leven bevorderen van mensen die eveneens geestelijk, heilig, rechtvaardig en goed genoemd konden worden.
Maar daartoe moeten twee vragen beantwoord worden:
1 Welke mensen zijn dat?
Antwoord: Zij die niet naar het vlees wandelen, maar naar de geest.
En dat is geen automatisch proces. In Galaten 5 meende Paulus in dat opzicht reden tot vermaning te hebben:
Vers 16: Wandelt volgens geest en jullie zullen beslist geen begeerte van het vlees volbrengen.
Vers 18: Indien jullie door geest geleid worden, zijn jullie niet onder Wet.
Vers 25: Indien wij door geest leven, laten wij [dan] ook door geest het spoor houden.
Niet voor niets schreef hij Gl 5:1 >> Voor de vrijheid maakte [de] Messias ons vrij; staat dan vast en laat je niet opnieuw een juk van slavernij opleggen.
2 Hoe vervullen zij de rechtvaardige vereisten van de Wet?
Antwoord: Niet door het volgen van een leven volgens het totaalpakket van de Mozaïsche wetgeving - de 613 afzonderlijke wetten, geboden en inzettingen – maar door het volbrengen van de liefdewet: Want hij die de ander liefheeft heeft [de] Wet vervuld (Rm 13:8).
5 οι γαρ κατα σαρκα οντες τα της σαρκος φρονουσιν οι δε κατα πνευμα τα του πνευματος
6 το γαρ φρονημα της σαρκος θανατος το δε φρονημα του πνευματος ζωη και ειρηνη
7 διοτι το φρονημα της σαρκος εχθρα εις θεον τω γαρ νομω του θεου ουχ υποτασσεται ουδε γαρ δυναται
8 οι δε εν σαρκι οντες θεω αρεσαι ου δυνανται
9 υμεις δε ουκ εστε εν σαρκι αλλα εν πνευματι ειπερ πνευμα θεου οικει εν υμιν ει δε τις πνευμα χριστου ουκ εχει ουτος ουκ εστιν αυτου
10 ει δε χριστος εν υμιν το μεν σωμα νεκρον δια αμαρτιαν το δε πνευμα ζωη δια δικαιοσυνην
5 Immers, zij die naar vlees zijn, bedenken de dingen van het vlees, maar zij die naar geest zijn, de dingen van de geest.
6 Want het bedenken van het vlees [betekent] dood, maar het bedenken van de geest leven en vrede.
7 Want het bedenken van het vlees [betekent] vijandschap jegens God. Het wordt namelijk niet aan de Wet van God onderworpen, wat het ook niet kan.
8 Zij dan die in vlees zijn, kunnen God niet behagen.
9 Maar jullie zijn niet in vlees, maar in geest, indien althans Gods geest in jullie woont. Maar indien iemand de geest van [de] Messias niet heeft, is deze niet van hem.
10 Indien [de] Messias echter in jullie [is], is het lichaam weliswaar dood vanwege zonde, maar de geest leven vanwege de rechtvaardigheid.
Hoewel Jezus, door zijn komst in de gestalte van zondig menselijk vlees, de zonde principieel heeft overwonnen probeert die macht altijd weer terrein terug te veroveren. Daarom blijven, zo lang de Gemeente op weg is naar de Opname, de vermaningen die we hierboven vanuit Galaten 5 citeerden bijzonder actueel. Zonde en geest staan in het leven van de christen voortdurend als elkaar vijandig gezinde machten tegenover elkaar.
Het driemaal gebruikte woord bedenken en het verwante werkwoord zijn een weergave van het Griekse φρονημα, respectievelijk φρονεω, en duiden op een levenshouding die aan menselijk gedrag ten grondslag ligt en daaraan richting geeft. Daarbij is niet zozeer sprake van dualisme in de christen - hoewel degene die zijn/haar roeping ernstig opvat zeker niet onbekend is met een innerlijke tweestrijd – maar eerder van een vast patroon van leven, hetzij gestuurd door de zondige natuur, het vlees, hetzij krachtig beïnvloed door Gods geest in werking. Zijn leven, denken, voelen en streven wordt steeds bepaald door de macht die het bij hem (vooral) voor het zeggen heeft, die waarop hij zijn zinnen zet, ook een betekenis van φρονεω.
Het zou dan ook een vergissing zijn het idee te huldigen dat elke christen bij zijn roeping zich voortaan nog uitsluitend zal spiegelen aan Jezus’ voorbeeldige levenswijze. Niemand gaat automatisch denken, handelen, praten en reageren zoals Jezus deed. In werkelijkheid bieden zich voor allen twee mogelijkheden aan: wandelen - d.i. leven en zich gedragen - volgens de geest of naar het vlees. Weliswaar bezitten we wegens onze verbondenheid met Gods Zoon principieel het vermogen het rechtvaardige vereiste van de Wet te vervullen, maar vers 4, waar we dat vernamen, formuleerde tevens hoe een en ander zich voltrekt: in ons, die niet naar vlees wandelen, maar naar geest. En of een ieder van ons dat ook werkelijk zal doen is helemaal afhankelijk van de vraag waarop wij voortaan onze zinnen zetten [φρονεω; froneoo].
De situatie is vergelijkbaar met wat de apostel eerder schreef over de tweeërlei wijze van bouwen op het fundament Messias Jezus, hetzij met houtsoorten, hooi, stro (gedreven door het vleselijke element), hetzij met goud, zilver, kostbare stenen (aangestuurd door de geest).
Tot zijn ontnuchtering zal de vleselijk gerichte christen bij de paroesie, de Dag, ervaren dat hij groot verlies zal lijden en nog slechts gered kan worden doordat hij uit het vuur wordt gerukt: Indien iemands werk verbrand zal worden zal hij verlies lijden; hijzelf zal echter gered worden, maar wel zo: als door vuur heen.
Van het goud, zilver en de kostbare stenen zal bij de paroesie - wanneer wij allen voor de rechterstoel van de Heer openbaar gemaakt zullen worden - ongetwijfeld worden vastgesteld dat ze van gezonde Bijbelse kwaliteit waren: al de kostbare zaken welke de geest Gods aan de gemeente openbaarde in een heilig geheim en waarmee de solide bouwers 'aan de slag gingen'. Het 'hout, hooi en stro' daarentegen zal dan geen enkele waarde voor de eeuwigheid blijken te hebben. Alles verbrandt en gaat in rook op. Hij lijdt verlies: Wat hij zou kunnen hebben heeft hij niet; er is ahw sprake van een tekort.
Terwijl pas bij de beoordeling voor Jezus’ rechterstoel zal blijken dat sommigen 'verkeerd bezig waren' toen zij nog op aarde in het vlees vertoefden, ondervond hun omgeving uiteraard toen al meer of mindere schade van die verkeerd gerichte activiteiten. Zij waren weliswaar geroepen christenen, maar zij kwamen als het ware met een schroeilucht tot hun bestemming. Hoe konden zij dus ooit, toen zij nog mensen in het vlees waren, anderen in hun omgeving van geestelijk nut geweest zijn! Zoals zulke christenen te zijner tijd, bij de Opname, geen loon zullen ontvangen, ontvangt hun omgeving thans van hen geen zegen. Binnen de christelijke Gemeente dragen zij kennelijk weinig of niets positiefs bij en vormen zij misschien, wat nog erger is, een geestelijk gevaar binnen een christelijke gemeenschap!
Zie: 1Ko 3:10-15 en 2Ko 5:10. Vergelijk ook Judas 23.
Hier beperkt de apostel zich er toe om aan te geven dat het zinnen op het vlees de christen verplaatst in een sfeer van dood. Hij behaagt God niet en kent geen innerlijke vrede zoals de christen die zijn zinnen zet op de geest. Deze verkeert voortdurend binnen een sfeer van het nieuw ontloken leven; hij heeft geen enkele reden meer om nog te zondigen aangezien de geest in zijn leven de overheersende macht is geworden. Hij is immers niet in vlees, maar in geest. Dát is zijn stand of staat, zijn praktische situatie.
De vleselijk gezinde christen daarentegen staat eerder met God op een voet van vijandschap omdat zijn leven niet aan Gods wet en zeggenschap onderworpen is. In hem wordt het rechtvaardige vereiste van de Wet niet vervuld (vers 4). Vanwege zijn vleselijke gezindheid is hij daartoe zelfs niet in staat; hij is een levende uitbeelding van geestelijke onbekwaamheid.
De verzen 5 tm 8 schilderen dan ook niet toekomstige resultaten, maar de vrucht die we nu, op dit ogenblijk, als christen oogsten als gevolg van onze huidige levenswandel.
Zie aub de Studie Why not live van wijlen Ray Stedman.
In zulk een situatie verkerend - waarin iemand vrijwel geen blijk geeft van het feit dat Gods geest in hem woont, zou men zelfs de vraag kunnen opwerpen of hij wel een ware, door God geroepen christen is. Vandaar blijkbaar dat Paulus nog melding maakt van een categorie personen die de Messias zelfs in het geheel niet toebehoren, ook al beweren (of denken) zijzelf het tegendeel. Zij hebben Gods heilige geest, welke ook de geest van Messias Jezus is, niet inwonend. Zie Jh 16:13-15.
Toen Jezus op aarde was werd ook hij door Gods geest geleid; die geest was immers bij zijn doop op hem uitgestort en bewerkte vervolgens in hem grootse dingen. Maar daarbij had hij de gezindheid die in Fp 2:5-8 beschreven wordt: Laat die denkwijze [ook hier een vorm van het werkwoord φρονεω; zijn zinnen zetten op] in jullie zijn welke ook in Messias Jezus [was], die… in uiterlijk als mens bevonden, zichzelf vernederde, gehoorzaam geworden tot de dood, ja, de dood der martelpaal.
Voor
de christen is het bijzonder aanmoedigend zich te realiseren dat de geest die
destijds in Gods Zoon op aarde woonde, ook in hem woont. Maar dat houdt tevens
een aansporing in om net als Jezus zijn zinnen te zetten op de juiste dingen,
die van God uiteraard.
De beslissende proef of men van de Messias
is, is gelegen in, op z’n minst, enige uiterlijk
manifestatie van de inwonende heilige geest, hetzij van zijn vrucht, of van een
genadegave (charisma).
In ieder geval is de staat van een christen in wie de Messias door middel van Gods geest woont die van vers 10; zijn zondig Adamitisch lichaam is dood, maar door de innerlijke werking van Gods geest leeft hij en is hij een rechtvaardige; hij is van de dood overgegaan naar het leven, een leven dat hij leeft uit het geloof (Jh 5:24).
In hoofdstuk 6 had de apostel die situatie al uitvoerig getekend:
vers 5 > Samengegroeid in de gelijkheid van zijn [Jezus’] dood.
vers 6 > De oude mens tezamen [met hem] aan een paal gehangen.
vers 8 > Wij stierven samen met [de] Messias.
vers 11 > Zo moeten wij ons zelf beschouwen: Weliswaar doden met betrekking tot de zonde, maar voor God levend in Messias Jezus.
Vergelijk Gl 5:22-23 en 1Ko 12:3, 7-11.
11 ει δε το πνευμα του εγειραντος τον ιησουν εκ νεκρων οικει εν υμιν ο εγειρας χριστον εκ νεκρων ζωοποιησει και τα θνητα σωματα υμων δια του ενοικουντος αυτου πνευματος εν υμιν
11 Indien dan de geest van hem die Jezus uit doden opwekte in jullie woont, zal hij die [de] Messias uit doden opwekte, ook jullie sterfelijke lichamen levend maken door de inwonende geest van hem in jullie.
Wij moeten niet de vergissing maken door te menen dat Paulus hier verwijst naar de toekomst, wanneer de Gemeente bij de Opname met hem voor altijd wordt verenigd. Zeker, de Gemeente zal beslist die bestemming bereiken. Allen die de geest als onderpand ontvingen en daardoor geleid worden (vers 14) zullen de Opname ervaren. Maar dat is niet datgene waarop de apostel hier doelt; wij moeten ook deze verklaring zien in het licht van de context. God die zijn geest aanwendde om zijn Zoon uit de dood op te wekken, is met diezelfde kracht nu reeds inwonend, als een beginsel dat leven verleent aan ons sterfelijk lichaam.
In het lichaam van de christen is opstandingskracht aanwezig en die kracht is sterker dan de zondige kracht die van nature in onze leden aanwezig is. Om die reden kunnen wij met de hulp van de opstandingskracht die Gods geest heeft NEE zeggen tegen de kracht van verzoeking, tegen die - naar het ons soms kan toeschijnen - dwingende, onweerstaanbare verlangen om datgene te doen waarvan wij innerlijk weten dat het verkeerd is.
De tekst correspondeert met Ef 2:5 > God, die rijk is aan barmhartigheid, maakte ons - vanwege zijn diepe liefde waarmee hij ons liefhad - toen óók wij doden waren in de overtredingen, levend, tezamen met de Messias.
Ons lichaam is sterfelijk zoals Paulus in 1Ko 15:22 schreef: In Adam zijn allen aan het sterven. Dat proces is onomkeerbaar. Maar met de kracht van Gods geest kunnen wij wel weigeren dat onze leden instrumenten worden van de zonde. Wij hoeven
onze ogen niet naar de verkeerde dingen te laten kijken;
onze tong geen schadelijke, sarcastische, boosaardige dingen te laten zeggen of hem leugens te laten spreken;
onze oren niet naar schadelijke praatjes of geklets te laten luisteren;
onze handen niet voor verkeerde doeleinden te gebruiken;
onze benen en voeten ons niet naar de verkeerde plaatsen te laten brengen; etc.
En waarom niet? Omdat de geest onze lichamen, hoewel sterfelijk, levend maakt, d.i. dood voor de zonde. In hoofdstuk 6 had Paulus die nieuwe situatie al uitvoerig aangegeven.
Vers 2 > Hoe zullen wij die (samen met Jezus) voor de zonden stierven, nog langer daarin leven!
Vers 4 > Opdat, evenals de Messias uit doden werd opgewekt door de heerlijkheid van de Vader, wij evenzo in een nieuwheid van leven zouden wandelen.
Vers 6 > Onze oude mens werd tezamen aan een paal gehangen opdat het lichaam der zonde tenietgedaan zou worden.
Vers 11 > Hoe moeten wij naar onszelf kijken? Antwoord: Weliswaar doden met betrekking tot de zonde, maar voor God levend in Messias Jezus.
En dan met name de vv 12 en 13 >
Laat dan de zonde niet in jullie sterfelijk lichaam heersen om gehoorzaam te zijn aan de begeerten ervan. Stelt jullie leden ook niet ter beschikking aan de zonde als wapens van ongerechtigheid, maar stelt jezelf ter beschikking aan God, als levend vanuit doden, en jullie leden [als] wapens van rechtvaardigheid voor God.
Bij elke christen is, als het goed is, een voortdurend proces van innerlijke vernieuwing aan de gang. Kort voordat hij deze Brief schreef had Paulus dat al aan de Korinthiërs laten weten: Daarom verliezen wij de moed niet, maar ook al gaat onze uiterlijke mens te gronde, toch wordt de innerlijke dag na dag vernieuwd (2Ko 4:16).
Op grond van die situatie zal Paulus zijn lezers te Rome - en daarmee uiteraard ook ons – in hoofdstuk 12 aanmoedigen hun lichamen aan te bieden als slachtoffer, levend, heilig, aangenaam voor God (12:1). En dat met een beroep op Gods uitingen van barmhartigheid jegens ons.
Dat vers 11 geen betrekking kan hebben op de Opname blijkt ook uit de frase Hij zal ook jullie sterfelijke lichamen levend maken door de inwonende geest van hem in jullie. In tegenstelling tot de algemene opvatting in de Christenheid dat het huidige zielenlichaam in de opstanding tot een verheerlijkt menselijk lichaam wordt gemaakt, leert Paulus in 1Ko 15:42-49, 51-53 dat ons zielenlichaam van thans wordt veranderd tot een geheel nieuwe natuur:
Er wordt een zielenlichaam gezaaid, er wordt een geesteslichaam opgewekt… Aldus staat er ook geschreven: De eerste mens Adam werd tot een levende ziel. De laatste Adam tot een levendmakende geest. Maar niet het geestelijke [is] eerst, doch het bezielde, daarna het geestelijke. De eerste mens [is] uit [de] aarde, stoffelijk, de tweede mens uit [de] hemel. Zoals de stoffelijke [is], zodanig [zijn] ook de stoffelijken; en zoals de hemelse [is], zodanig [zijn] ook de hemelsen. En evenals wij het beeld van de stoffelijke droegen, zullen wij ook het beeld van de hemelse dragen.
Paulus ontzenuwt hiermee de eeuwenoude dwaling binnen de Christenheid dat de gehele (huidige) mens, inclusief zijn lichaam, deel zal hebben aan de opstanding; een dwaling die voornamelijk veroorzaakt werd (wordt) door de verkeerde kijk die men had (en nog heeft) op Jezus’ eigen opstanding. Men is altijd voorbijgegaan aan het feit dat Jezus na zijn opstanding lichamen materialiseerde die niet altijd de zelfde kenmerken vertoonden.
Zie weer 1 Korinthe 15, maar nu vanaf de vv 5 tm 8.
12 αρα ουν αδελφοι οφειλεται εσμεν ου τη σαρκι του κατα σαρκα ζην
13 ει γαρ κατα σαρκα ζητε μελλετε αποθνησκειν ει δε πνευματι τας πραξεις του σωματος θανατουτε ζησεσθε
14 οσοι γαρ πνευματι θεου αγονται ουτοι υιοι θεου εισιν
15 ου γαρ ελαβετε πνευμα δουλειας παλιν εις φοβον αλλα ελαβετε πνευμα υιοθεσιας εν ω κραζομεν αββα ο πατηρ
12 Derhalve, broeders, zijn wij schuldenaars, niet aan het vlees, om naar [het] vlees te leven.
13 Want indien jullie naar [het] vlees leven, zullen jullie sterven, maar indien jullie door geest de praktijken van het lichaam ter dood brengen, zullen jullie leven.
14 Immers, zovelen als door Gods geest gedreven worden, die zijn zonen van God.
15 Want jullie ontvingen geen geest van slavernij wederom tot vrees, maar jullie ontvingen een geest van zoonschap, waarin wij uitroepen: Abba, Vader!
Paulus trekt enkele conclusies op grond van wat direct voorafging.
Ons geheel nieuwe bestaan als christenen hebben wij te danken aan Gods krachtige geest die wij inwonend hebben. De zondige natuur, het vlees, kan wel eisen maar wij staan niet bij haar in de schuld; wij hebben geen enkele verplichting aan de macht der zonde. De situatie waarin wij verkeren is die van vers 2 > De wetmatigheid van de geest van het leven in Messias Jezus bevrijdde je van de wetmatigheid der zonde en des doods.
Wij zijn bevrijde mensen, dankzij God onze grote Bevrijder, maar ook als bevrijde personen moeten wij weerstand blijven bieden aan verzoekingen. De inwonende geest van God - aangestuurd door onze Heer - moeten we steeds weer alle ruimte bieden om de praktijken van het vlees die in ons terrein trachten te herwinnen, te doden. Ons huidige leven is een voortdurend strijdperk tussen vlees en geest, en zoals we al in vers 6 zagen is het een strijd op leven en dood. Wij verkeren óf binnen de sfeer van leven en vrede - innerlijke vrede en vrede met God - óf binnen een staat van vijandschap met hem, gekenmerkt door een geur van dood.
Wanneer laatstgenoemde situatie altijd dezelfde blijft, er nooit een kentering in optreedt, dan moeten we waarschijnlijk opnieuw, zoals ook al bij vers 9 het geval was, concluderen dat de betreffende persoon nimmer de geest inwonend had, dus ook geen geroepen christen, een zoon van God, was (is).
Let namelijk op het motiverende want of immers, waarmee het volgende vers (14) begint: Want zovelen als door Gods geest gedreven worden, die zijn zonen van God.
Het hier gebruikte werkwoord αγω wordt gewoonlijk weergegeven met leiden, maar dat kan ook met het meer pregnante drijven, zoals het geval is in 1Ko 12:2 > Jullie weten dat, toen jullie heidenen waren, jullie je lieten wegvoeren naar de stomme afgoden, naargelang jullie gedreven werden. En zoals ook in 2Tm 3:6, waar Paulus aankondigt dat in de "laatste dagen" sluwe mannen [gematerialiseerde demonen] "vrouwtjes" zullen inpalmen die met zonden beladen zijn, door allerlei lusten gedreven worden.
In werkelijke zonen van God is de geest op een dynamische wijze aan het werk; de geest ondersteunt hen in hun bewuste besluit om tegen de verzoekingen der zonde in te gaan.
Vers 15, dat opnieuw begint met want motiveert aanvullend waaraan werkelijke zonen van God herkenbaar zijn. Tegenover de slavernij aan de zonde staat de geest van het zoonschap; tegenover de vrees, angst van het verleden, de vertrouwelijke houding tot de Vader; precies zoals Paulus jaren later ook aan zijn 'kind' Timotheüs schreef: God gaf ons niet een geest van lafheid, maar van kracht en van liefde en van bezonnenheid (2Tm 1:2, 7).
De innigheid van die nieuwe, vertrouwelijke houding wordt gekarakteriseerd door het Aramese Abba wat ongeveer overeenkomt met het Nederlandse pappa.
In Gl 4:4-6 had de apostel eerder verduidelijkt dat onze nieuwe, vetrouwelijke houding tot de Vader het gevolg is van het feit dat God de geest van zijn Zoon in onze harten zond:
Maar toen de volheid der tijd kwam zond God zijn Zoon uit, geworden uit een vrouw, geworden onder Wet, opdat hij hen onder [de] Wet zou vrijkopen, opdat wij het zoonschap zouden ontvangen. Nu dan, [ten bewijze] dat jullie zonen zijn, zond God de geest van zijn Zoon uit in onze harten, uitroepend: Abba, Vader!
Doordat de geest van de Zoon, door de werking van Gods geest, ons in het hart wordt gegeven, delen wij in het wezen van de Zoon en wordt God ook onze Abba, zoals hij dat altijd reeds was voor de Zoon. Uit het gebedsonderwijs van Jezus weten wij dat God zijn Abba, Vader, was (Mr 14:36) en in Mt 6:9 spoorde hij zijn leerlingen aan God als hun Vader aan te roepen.
Het proces dat wij door de inwoning van Gods geest - hier (in Gl 4) door Paulus ook de geest van zijn Zoon genoemd - tot Gods zonen worden gemaakt ligt opgesloten in de term υιοθεσια [letterlijk volgens het Grieks: de zoon plaatsing]. De term beantwoordt aan het Latijnse adoptio. Maar de goddelijke adoptie houdt niet hetzelfde in als de menselijke, want die behelst immers een louter juridische handeling welke in de geadopteerde geen enkele verandering veroorzaakt. De goddelijke adoptie daarentegen brengt in de christen wel degelijk een verandering teweeg: Voortaan geldt hij niet alleen als een zoon van God, maar hij is het ook werkelijk! De geest bewerkt in hem het bewustzijn van het zoonschap en het besef dat hij voortaan deel uitmaakt van Gods gezin.
Bovendien vernemen we uit diverse andere plaatsen in Paulus’ geschriften dat die geest, in de vorm van een onderpand, ons de nieuwe, hemelse natuur garandeert bij de Opname. Maar principieel hebben we nu reeds deel aan die nieuwe, goddelijke natuur; door de adoptie zijn wij Gods geestelijke kinderen geworden. Hoewel we uiterlijk dezelfde personen zijn gebleven heeft zich in ons binnenste, in ons diepste wezen, niettemin een grote verandering voltrokken. Omdat die nieuwe kenmerken voor anderen echter niet waarneembaar zijn, lijken wij voor hen nog steeds dezelfde personen, wat bovendien de reden is dat wijzelf ook aan niemands uiterlijk kunnen 'aflezen' dat God hem/haar tot zijn geestelijke zoon heeft gemaakt.
16 αυτο το πνευμα συμμαρτυρει τω πνευματι ημων οτι εσμεν τεκνα θεου
17 ει δε τεκνα και κληρονομοι κληρονομοι μεν θεου συγκληρονομοι δε χριστου ειπερ συμπασχομεν ινα και συνδοξασθωμεν
16 De geest zelf getuigt met onze geest dat wij kinderen Gods zijn.
17 Maar indien kinderen, ook erfgenamen; ja, erfgenamen van God, doch mede-erfgenamen van [de] Messias; indien wij althans met hem lijden, opdat wij ook tezamen verheerlijkt worden.
Hoe getuig Gods geest met onze geest dat wij zijn kinderen zijn?
Ongeveer op dezelfde wijze waarop wij, toen wij nog heel kleine kinderen waren, van onze ouders de verzekering kregen dat wij hún kinderen waren: Het inwendige getuigenis van de geest wordt krachtig ondersteund door het uitwendige getuigenis van de Schrift dat trouwens eveneens het resultaat is van Gods geest. Alle Schrift door God geademd [is] ook nuttig tot onderricht, tot terechtwijzing, tot verbetering en tot opvoeding in rechtvaardigheid.
Wanneer wij de Schrift lezen, met name de Brieven van Paulus, worden wij door de geest onderwezen. De geest werd immers ook, door Jezus zelf, de geest der waarheid genoemd: Maar wanneer die komt, de geest der waarheid, zal hij jullie in alle waarheid leiden.
Als christenen is het voor ons daarom beslist geen vreemde ervaring dat, bij het lezen van een bepaalde passage, het kan gebeuren dat de inhoud ervan op verrassende wijze voor ons een geheel nieuwe betekenis krijgt en/of tot nieuwe inzichten leidt.
Ook ervaren wij niet zelden dat door de invloed van de geest onze blik op de oude wereld die ons omringt verandert en wel in de zin dat die wereld ons steeds leger en steeds meer onaantrekkelijk lijkt, terwijl tegelijkertijd God en zijn voornemen in de Messias voor ons juist nog meer reëel wordt. En die ervaring voert ons tevens naar de climax van deze zo belangrijke Brief: Als Gods geadopteerde zonen, zijn kinderen, gaan wij met zijn voornaamste Zoon alles erven. Wat een geweldig vooruitzicht en wat een ommekeer ook in ons leven dat begon met de geboorte in Adams gezin.
Bij Adam begonnen, zijn we thans, door geloof, in Messias Jezus en in de geest van God. Doordat we door die krachtige geest gedreven worden kunnen we naar de geest wandelen in plaats van naar het vlees, de zondige natuur. Maar als personen die door de geest gedreven worden werden wij in Gods gezin geadopteerd als zijn geestelijke zonen, en doordat wij werkelijk zijn kinderen zijn geworden, zijn we nu ook zijn erfgenamen. Tezamen met zijn Zoon Jezus vertrouwt God alle dingen aan ons toe: De Zoon die hij tot erfgenaam van alle dingen stelde; door wie hij ook de aeonen maakte. Hij die afstraling der heerlijkheid is en afdruk van zijn wezen, die ook alle dingen draagt door zijn krachtig woord (Hb 1:2-3).
De weg naar de erfenis is die van het lijden, maar welke vorm eventueel lijden ook mag aannemen, voor Paulus geldt: Alle lijden, hoe zwaar ook, verbleekt in het licht van de glorierijke erfenis. Zoals hij ook even daarvoor aan zijn Korinthische broeders schreef (2Ko 4:16-18) >
Daarom verliezen wij de moed niet, maar ook al gaat onze uiterlijke mens te gronde, toch wordt de innerlijke dag na dag vernieuwd. Want de lichte last van onze verdrukking van het moment bewerkt voor ons een alsmaar meer bovenmate eeuwig gewicht van heerlijkheid, daar onze blik niet gericht is op de dingen die men ziet, maar op de dingen die men niet ziet; want de dingen die men ziet zijn tijdelijk, maar de dingen die men niet ziet eeuwig.
Het lijden van een christen kan veel vormen aannemen, soms brengt duidelijk uitkomen voor de wijze waarop hij 'in het leven staat' al een smadelijke bejegening voor hem mee. Maar of het lijden nu door vervolging wordt ervaren en van lichamelijke aard is, of dat er sprake is van geestelijke en/of emotionele kwelling, het zou een dwaling zijn om vers 18 zodanig uit te leggen dat de erfenis slechts verkregen kan worden door veel ontberingen te verduren. Lijden gaat samen met 'in de Messias zijn', doch er kan niets mee 'verdiend' worden. De vroege christenen verheugden zich dat zij waardig gerekend werden om voor de Messiaanse zaak te lijden en in die trant schreef Paulus naderhand ook aan de Filippenzen:
Alleen,
leeft als burgers het Evangelie van de Messias waardig, opdat, hetzij ik zou
komen en jullie zien, hetzij ik afwezig ben, over de dingen aangaande jullie
mag horen dat jullie vaststaan in één geest, één van ziel eendrachtig strijdend
voor het geloof van het Evangelie, en je in niets door de tegenstanders laat
verschrikken, hetwelk voor hen een aanwijzing is van ondergang, maar van jullie
redding; en dit vanwege God. Want voor de zaak van [de] Messias is
het jullie goedgunstig gegeven niet alleen in hem te geloven, maar ook voor hem
te lijden, dezelfde worsteling hebbend als jullie in mij hebben gezien en nu in
mijn geval horen.
Ook wanneer God de loop der gebeurtenissen zodanig leidt dat
tegenstanders een machteloos gevoel bekruipt, houdt dat nog niet in dat
christenen lijden bespaard blijft. In Gods kracht een geestelijke strijd voeren
en daarbij lijden ondergaan zijn dingen die samengaan; in zijn goedgunstigheid
heeft God het zó beschikt, de Messiaanse zaak brengt dat met zich mee. Wie
werkelijk één met de Messias wil blijven, kan verwachten het zwaar te verduren
te krijgen van de zijde van mensen die Jezus tegenstaan en afkerig zijn van het
Evangelie.
18 λογιζομαι γαρ οτι ουκ αξια τα παθηματα του νυν καιρου προς την μελλουσαν δοξαν αποκαλυφθηναι εις ημας
19 η γαρ αποκαραδοκια της κτισεως την αποκαλυψιν των υιων του θεου απεκδεχεται
20 τη γαρ ματαιοτητι η κτισις υπεταγη ουχ εκουσα αλλα δια τον υποταξαντα εφ ελπιδι
21 οτι και αυτη η κτισις ελευθερωθησεται απο της δουλειας της φθορας εις την ελευθεριαν της δοξης των τεκνων του θεου
22 οιδαμεν γαρ οτι πασα η κτισις συστεναζει και συνωδινει αχρι του νυν
18 Want ik ben ervan overtuigd dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet opweegt tegen de heerlijkheid die in ons geopenbaard zal worden.
19 Immers, het reikhalzend verlangen van de schepping wacht de openbaarmaking van de zonen Gods af.
20 Want de schepping werd aan de zinloosheid onderworpen, niet vrijwillig, maar door hem die haar daaraan onderwierp,
21 op [basis van] hoop dat ook de schepping zelf bevrijd zal worden van de slavernij van het verderf tot de glorierijke vrijheid van de kinderen Gods.
22 Want wij weten dat heel de schepping tezamen zucht en tezamen in barensnood verkeert, tot nu toe.
In dit gedeelte wordt de inhoud van elk vers toegelicht in het volgende, te beginnen bij vers 17. Let op het telkens herhaalde want of immers, de weergave van het Griekse γαρ. In vers 17 maakte de apostel ons vertrouwd met de gedachte dat de weg naar de erfenis die van het lijden is. In 18 licht hij die waarheid toe: ook al is lijden niet aangenaam, het wordt geheel in de schaduw gesteld door de heerlijke inhoud van de erfenis. Maar op welke heerlijkheid doelt de apostel?
In vers 19 licht hij al een tip van de sluier op: de menselijke schepping zit er met het grootste verlangen op te wachten! Hoewel wij ervan mogen uitgaan dat die schepping zelf daarvan niet de minste notie heeft, is zij zich er wel terdege van bewust - althans zij die met zorg naar de wereldsituatie kijken - dat zij in een miserabele toestand verkeert, moreel ziek en uitgeput is en dringend vernieuwing nodig heeft.
Maar zelfs degenen onder haar die zeer goed beseffen dat het menselijke wereldstelsel van crisis tot crisis wankelt hebben er geen enkel begrip van dat God nu juist de genoemde zonen Gods, Jezus’ Gemeentelichaam, gaat 'inzetten' om genezing en bevrijding te brengen. Zoals de schepping zonder het te willen en te weten aan de ijdelheid werd onderworpen - dezelfde ijdelheid waarop de Prediker zo uitvoerig ingaat – weet zij ook niet uit welke 'hoek' de bevrijding komt.
De echte verklaring komt dan ook in vers 20. Al kort na de schepping van het eerste mensenpaar sprak God, vanwege hun daad van opstand tegen hem, een oordeel over hen uit en daarmee ook over heel hun (nog ongeboren) nageslacht. Buiten hun wil om - niemand van hen was nog verschenen - werden al Adams nakomelingen onderworpen aan de zinloosheid, Grieks ματαιοτης, waarvan de strekking ook tot uitdrukking komt in termen als vruchteloosheid, vergeefsheid, ijdelheid en leegheid. Vergelijk Ef 4:17 > Jullie moeten niet langer wandelen gelijk ook de Heidenen wandelen in de leegheid van hun denken.
Buiten de christelijke Gemeente voltrekt de gehele 'handel en wandel' van de Heidenwereld, de huidige maatschappij van mensen, zich immers in de leegheid van hun denken, gericht als ze is op de vruchteloze ambities van deze wereld, in Gods ogen gespeend van alle ware realiteit aangezien die dingen geheel buiten zijn voornemen om worden nagestreefd.
Hoe en wanneer God de schepping aan de vruchteloosheid onderwierp zodat ze in de dienstbaarheid van het verderf geraakte, blijkt uit Gods rechterlijke uitspraak over Adam volgens Gn 3:17-19 >
Omdat je naar de stem van je vrouw luisterde en van de boom ging eten waaromtrent ik je geboden had: Daarvan mag je niet eten, is de aardbodem ter wille van jou vervloekt. Met smart zul je de opbrengst ervan eten al de dagen van je leven. En doorns en distels zal hij je voortbrengen, en je zult de plantengroei van het veld eten. In het zweet van je aangezicht zul je brood eten, totdat je tot de aardbodem terugkeert, want daaruit werd je genomen. Want je bent stof en tot stof zul je terugkeren.
Een kleine 10 jaar voordat hij de Romeinenbrief schreef had de apostel Paulus in zijn Galatenbrief die zelfde waarheid aldus verwoord: De Schrift echter sloot alle dingen tezamen op onder zonde, opdat de belofte uit [het] geloof van Jezus Messias gegeven zou worden aan hen die geloven (Gl 3:22).
Met de "de Schrift" doelt de apostel natuurlijk op God, de Inspirator van de gehele Heilige Schrift. Vanaf Genesis hoofdstuk 3 heeft hij in de Schrift aangegeven hoe zijn eigenlijke 'scheppingsplan' zou verlopen. Maar hier, in de vv 21 en 22, onthult hij dat er sprake is van twee fases:
Fase 1.
Opgesloten onder de zonde, waarbij de schepping in slaafse onderworpenheid verkeert aan de vruchteloosheid, onderhevig aan verderf.
Fase 2.
Op basis van Jezus’ zondeverzoenend slachtoffer gebaard worden tot een nieuwe schepping die bevrijd zal zijn van alle slaafse dienstbaarheid en zich zal verheugen in de glorierijke vrijheid welke kenmerkend is voor al Gods ware kinderen.
Met deze toelichting op Gods scheppingsplan heeft de apostel dan ook de absolute climax van zijn Brief bereikt. Terwijl hij al in de eerste hoofdstukken aantoonde dat binnen die schepping Jood en Griek (Heiden) te kort komen aan Gods heerlijkheid en dat bijgevolg allen onder de zonde zijn, begon hij vanaf 3:21 duidelijk te maken dat allen het Evangelie nodig hebben. Door geloof te stellen in zijn Zoon als degene die het bedekkend slachtoffer voor de zonde bracht, kan de mens rechtvaardigheid bij God verkrijgen. In dat opzicht is Abraham het prototype voor allen geworden (hoofdstuk 4). Maar vanaf hoofdstuk 5 focuste Paulus die ommekeer van status geheel op de leden van de christelijke Gemeente:
Daar wij dan uit geloof gerechtvaardigd werden, genieten wij vrede bij God door onze Heer Jezus Messias. Door wie wij ook de toegang hebben verkregen door het geloof tot deze liefderijke gunst waarin wij staan, en wij roemen over de hoop van de heerlijkheid Gods.
Daaruit bleek al dat God in zijn voornemen een specifieke bestemming of toewijzing heeft voor hen die hij nu voor het eerst in hoofdstuk 8 aanduidt als de zonen Gods die de hoop hebben om in Gods heerlijkheid te delen.
Zoals wij weten zijn er in de hemelsferen nog vele andere zonen Gods, de engelen. In de periode die aan de Vloed voorafging werden velen van hen ontrouw doordat zij, kennelijk op instigatie van de Satan, hun hemelse positie verlieten en zich mengden onder de in verval verkerende menselijke familie. Kennelijk was het hun boze opzet de mensheid dermate genetisch te bederven dat het beloofde Zaad dat voor bevrijding zou moeten zorgen, niet voortgebracht zou kunnen worden (Gn 3:15; 6:1-4; Judas 6).
De zonen Gods die de christelijke Gemeente vormen zullen in Gods voornemen juist een geheel tegengestelde missie volbrengen. Als het hemelse deel van Abrahams zegenende zaad zullen zij vanuit de tempelstad Nieuw Jeruzalem er een prominent aandeel in hebben om de verloren mensheid uit haar zieke, Adamitische toestand op te heffen. Zoals we lezen in Op 21
Zie! De Tent van God bij de mensen, en hij [God] zal zijn tent bij hen opslaan en zij zullen zijn volken zijn, en God zelf zal met hen zijn. En hij zal elke traan uit hun ogen wegwissen, en de Dood zal niet meer zijn, noch rouw noch geschreeuw noch pijn zal er meer zijn; de eerste dingen gingen heen.
Voorwaar een toestand van heerlijkheid voor die zonen Gods die al het eventueel
lijden in de tegenwoordige tijd volkomen in de schaduw stelt! Zij in het
bijzonder zullen zeer betrokken zijn bij de herschepping die Jezus al
aankondigde (Mt
19:28).
Welnu, met het oog daarop kan terecht in vers 22 worden gesteld dat de schepping nog steeds zucht en in barensnood verkeert, namelijk die van de wedergeboorte. Maar voor al die mensen buiten de christelijke Gemeente geldt eveneens dat zij, om blijvend leven te ontvangen, noodzakelijkerwijs zullen moeten steunen op Jezus’ vrijkopend offer, het leven dat Paulus karakteriseert als een grootse bevrijding van de slavernij van het verderf tot de glorierijke vrijheid van de kinderen Gods.
Zie ook: De Schepping in barensnood.
Het is overigens heel
opmerkelijk dat die bevrijding van de schepping door Paulus in Rm
Want jullie stierven en jullie leven is tezamen met de Messias verborgen in God. Wanneer de Messias, jullie leven, openbaar wordt gemaakt, dan zullen ook jullie tezamen met hem openbaar gemaakt worden in heerlijkheid (Ks 3:3-4).
Eerst bij de komst van de Messias in kracht en veel heerlijkheid, wanneer hij aan de wereld openbaar wordt gemaakt in al zijn glorie, zullen de mensen op aarde voor het eerst echt kennis maken met zijn Gemeentelichaam en gaan inzien welke rol de leden daarvan zullen vervullen om de zuchtende, nog altijd in barensnood verkerende schepping, behulpzaam te zijn om tot de glorierijke vrijheid die kenmerkend is voor kinderen Gods, te geraken. In de uitvoering van die echt priesterlijke taak zullen zij uiteraard geheel functioneren onder de leiding van hogepriester Jezus.
23 ου μονον δε αλλα και αυτοι την απαρχην του πνευματος εχοντες ημεις και αυτοι εν εαυτοις στεναζομεν υιοθεσιαν απεκδεχομενοι την απολυτρωσιν του σωματος ημων
24 τη γαρ ελπιδι εσωθημεν ελπις δε βλεπομενη ουκ εστιν ελπις ο γαρ βλεπει τις ελπιζει
25 ει δε ο ου βλεπομεν ελπιζομεν δι υπομονης απεκδεχομεθα
23 Niet alleen [zij] echter, maar ook wijzelf, die de eerstelingsgave van de geest hebben, ja, ook wijzelf zuchten in onszelf, [het volledige] zoonschap afwachtend, de loskoop van ons lichaam.
24 Want in de hoop werden wij gered, maar hoop die gezien wordt is geen hoop. Immers, wat iemand ziet, hoopt hij [er dan nog op]?
25 Maar indien wij hopen op wat wij niet zien, wachten wij het standvastig af.
Hoewel de zonen Gods in principe reeds de adoptie ontvingen, zoals we al in vers 15 te weten kwamen - Jullie ontvingen een geest van zoonschap, waarin wij uitroepen: Abba, Vader! - en dat op grond van van de eerstelingsgave van de geest, bezitten wij dit alles nog steeds in de onderpandsituatie (2Ko 5:5). Bijgevolg blijven ook wij - vanwege de ons omringende verdorven maatschappij en onze eigen zwakke, Adamitische natuur - tezamen met de overige schepping verzuchtingen slaken en voelen ook wij nog altijd de geboortepijnen die tot de (volledige) nieuwe geboorte leiden.
Maar dat wij dit proces van onderpand in onszelf ervaren waarborgt ons tevens de voltooiing ervan bij de Opname. 2Ko 1:21-22 geeft dat duidelijk te kennen:
Hij nu die ons met jullie standvastig maakt in [de] Messias en die ons zalfde [is] God, die ons ook verzegelde en het onderpand van de geest in onze harten gaf.
God zelf ziet er op toe dat wij tot standvastige leden van Jezus’ Gemeentelichaam worden gevormd zodat wij onze bestemming bereiken: Tezamen met ons Hoofd, de Koninghogepriester, binnen het Messiaanse Millenniumrijk als een koninklijke priesterschap fungeren tot zegen van de Heidenvolken. Of, zoals Paulus het in de voorafgaande vv omschreef: In haar toestand van zinloosheid wacht de schepping vurig op de openbaarmaking van de zonen Gods.
Maar daartoe moeten wij eerst, bij de Opname, nog de volledige loskoop van ons lichaam ervaren: het sterven van de gezaaide 'korrel' en de verandering tot de nieuwe, geestelijke natuur met behoud van de eigen persoonlijkheidskenmerken en het eigen zelfbewustheid (1Ko 15:36-38). Tot die tijd leven wij in hoop op die glorierijke toekomst. Het is een hoop die nog niet volledig gezien wordt en dus standvastig afgewacht moet worden. De contouren ervan worden evenwel duidelijk waargenomen in Jezus’ opstanding en de voor Abrahams zaad geldende beloften. Daarom - Paulus verzekerde het al eerder aan ons - De hoop dan beschaamt niet, omdat Gods liefde in onze harten is uitgestort door de ons geschonken heilige geest (Rm 5:5).
Zie: De Emmaüsgangers.
26 ωσαυτως δε και το πνευμα συναντιλαμβανεται τη ασθενεια ημων το γαρ τι προσευξωμεθα καθο δει ουκ οιδαμεν αλλα αυτο το πνευμα υπερεντυγχανει στεναγμοις αλαλητοις
27 ο δε εραυνων τας καρδιας οιδεν τι το φρονημα του πνευματος οτι κατα θεον εντυγχανει υπερ αγιων
28 οιδαμεν δε οτι τοις αγαπωσιν τον θεον παντα συνεργει εις αγαθον τοις κατα προθεσιν κλητοις ουσιν
26 Evenzo komt ook de geest onze zwakheid te hulp, want wij weten niet waarvoor wij naar behoren zouden moeten bidden. Maar de geest zelf komt tussenbeide met onuitsprekelijke verzuchtingen.
27 Bovendien weet hij die de harten doorzoekt wat de gezindheid van de geest is, omdat hij in overeenstemming met God voor heiligen pleit.
28 Wij nu weten dat voor hen die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede, voor hen die naar [het] voornemen geroepenen zijn.
Naast onze zwakke toestand vanwege ons verblijf in een nog altijd niet (ten volle) losgekocht lichaam, schieten wij ook tekort op het gebied van gebed. Met name ontbreekt het ons aan het juiste inzicht op welke thema’s de inhoud van onze gebeden gefocust zouden moeten zijn. Wij weten zelf niet eens wat op een gegeven moment en in een gegeven situatie het beste voor ons is; ook dat is nog aan onze zwakke Adamatische situatie eigen. Maar in die onbeholpenheid om te bidden zoals het eigenlijk zou moeten en nodig is, schiet de geest ons ook daarbij te hulp en hij doet dat door het bidden in zekere zin van ons over te nemen. De geest kan dat doen omdat hij bij ons inwonend is en kan peilen wat er diep in ons leeft en wat onze werkelijke, diepste behoeften zijn.
Om die reden gaat een en ander dan ook niet buiten ons om; integendeel, aan onze niet in woorden uitgesproken verzuchtingen geeft de geest de juiste, voor God aanvaardbare vorm en inhoud. Onze gebrekkige overwegingen maakt hij als het ware tot de zijne, waarna hij ze in de juiste gezindheid en vorm - die welke wij eigenlijk zelf gewild hadden maar niet konden bereiken - aan God voor. En vanzelfsprekend verhoort God zulke juist gerichte gebeden; hij kent en doorgrondt ons immers volledig en hij verstaat ook de taal van de geest in ons, ook al is er van onze kant geen zinnig woord bij betrokken (Psalm 139).
Zo meteen, in vers 34, zal nog verder blijken dat die biddende geest weer de geest van Jezus zelf is, zoals ook al duidelijk werd uit vers 9 > Gods geest woont in jullie, maar indien iemand de geest van [de] Messias niet heeft, is deze niet van hem.
Tussen de inwonende geest van onze Heer, de Messias, en de Vader God is uiteraard sprake van een succesvol contact; ook al weten wij zelf daarover niets, wij weten wél dat het 'goed zit'. Waarom?
Omdat vers 28 dat te kennen geeft: Wij weten dat voor hen die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede, voor hen die naar [het] voornemen geroepenen zijn.
Die verklaring gaat verder dan de verzekering van vers 18 waarin de apostel blijk gaf van de overtuiging dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet opweegt tegen de heerlijkheid die in ons geopenbaard zal worden.
Bovendien vernemen we uit vers 28 dat de gebeden die door de geest met onuitsprekelijke verzuchtingen ten behoeve van ons tot de Vader gericht worden, in die zin door hem verhoord worden dat alles voor ons meewerkt ten goede. En ook de wijze waarop dat gebeurt hoeft ons niet duidelijk te zijn. Feit is dat het plaats vindt en wellicht dat we op een later tijdstip daaromtrent meer zullen begrijpen, dat in ons leven juist die gebeurtenissen plaats grepen die we op dat moment nodig hadden.
29 οτι ους προεγνω και προωρισεν συμμορφους της εικονος του υιου αυτου εις το ειναι αυτον πρωτοτοκον εν πολλοις αδελφοις
30 ους δε προωρισεν τουτους και εκαλεσεν και ους εκαλεσεν τουτους και εδικαιωσεν ους δε εδικαιωσεν τουτους και εδοξασεν
29 Want hen die hij tevoren kende, bestemde hij ook tevoren [tot] gelijke gedaante van het beeld van zijn Zoon, opdat hij eerstgeborene zou zijn onder vele broeders.
30 Hen dan die hij voorbestemde, dezen riep hij ook. En hen die hij riep, dezen rechtvaardigde hij ook. Maar hen die hij rechtvaardigde, dezen verheerlijkte hij ook.
De hemelse Gemeente van Gods geestelijke zonen bestond al heel lang in zijn voornemen voordat in 33 AD de Pinksterdag aanbrak en de eerste leden er van geroepen werden. In de Efezebrief wordt ons onthuld dat wij van eeuwigheid in Gods voornemen - dat hij in zijn Messias, Jezus, opvatte - bekend waren:
Gezegend de God en Vader van onze Heer Jezus Messias, die ons zegende in alle geestelijke zegen in de hemelsferen in [de] Messias, gelijk hij ons in hem verkoos vóór [de] grondlegging der wereld, opdat wij heilig en onberispelijk zouden zijn voor zijn aangezicht…
Opdat thans aan de overheden en gezagsdragers in de hemelsferen door de Gemeente de rijkgeschakeerde wijsheid Gods bekendgemaakt zou worden, naar [het] voornemen der eeuwen dat hij opvatte in de Messias Jezus onze Heer, in wie wij met vertrouwen de vrijmoedigheid en toegang hebben door zijn geloof (Ef 1:3-4; 3:10-12).
Als wij voor alle christenen uit het verleden en het heden mogen spreken, kunnen wij stellen dat wij sedert die tijd waren opgenomen in het geheimenis dat vanaf de eeuwen en vanaf de geslachten grondig verborgen was, maar nu openbaar gemaakt werd aan zijn heiligen, aan wie God wilde bekendmaken wat de rijkdom der heerlijkheid van dit geheimenis is onder de Heidenen, hetwelk is: [de] Messias in jullie, de hoop der heerlijkheid (Ks 1:26-27).
In zijn voornemen besloot God ons te formeren naar het beeld van zijn Zoon die echter op zijn beurt bestaat in de gedaante van de Vader (Fp 2:6) en dat proces neemt reeds op aarde een aanvang maar wordt voltooid bij de opname wanneer hij het lichaam van onze vernedering van gedaante zal veranderen tot gelijkvormigheid aan het lichaam van zijn heerlijkheid (Fp 3:21).
Aangezien met dit proces reeds op aarde een aanvang wordt gemaakt, konden wij niet in onze zondige toestand blijven. Het was noodzakelijk dat er een ontwikkeling van heiliging, of heiligmaking werd gestart. Het ene offer van onze Heer voorzag daarin, want door ons geloof in die voorziening werden wij in juridische zin tot volmaaktheid gebracht of gerechtvaardigd.
Hoewel op de Pinksterdag de eerste geroepenen verschenen vernemen wij uit Jh 6:44 dat dit roepen principieel met Jezus’ optreden in Palestina een aanvang had genomen. De eersten van hen die leden van zijn Gemeente zouden worden 'kwamen tot hem'. Hoe? Doordat zij door God werden getrokken. Met zijn hulp gingen zij geloof in de Zoon tot uitdrukking brengen.
Ook uit Jh 6:64-65 leren we dat 'roepen' samenhangt met Gods goedgunstigheid het ons te geven om tot geloof in zijn Zoon te komen. Hieruit blijkt dat de roeping dus tevens inhoudt dat de geest in ons geloof bewerkt en dat is vervolgens de basis voor onze rechtvaardiging: Hen die hij riep, dezen rechtvaardigde hij ook.
Voor ons was het resultaat dat wij voortaan vrede konden genieten met God. Door Jezus’ offer is ons een buitengewone, niet zelf verdiende gunst ten deel gevallen. Behalve dat God ons op grond van geloof voor rechtvaardig houdt, legt hij ook een grote heerlijkheid op ons. Hij adopteert ons als zijn geestelijke zonen die voortaan door zijn geest worden geleid, de geest der heerlijkheid welke bij ons inwonend is (de vv 11, 14-17; 1Pt 4:14).
Eerder schreef de apostel aan de Korinthiërs: Weten jullie niet dat jullie Gods tempelheiligdom [naos] zijn en dat de geest van God in jullie woont? (1Ko 3:16). In onze geestverwekte toestand zijn we derhalve ook een woonplaats Gods in geest (Ef 2:22).
Aldus verwezenlijkt God zijn doel met onze roeping, om als het hemelse deel van Abrahams zaad - de nieuwe zonen Gods - in heerlijkheid geopenbaard te worden ten voordele van de schepping welke met reikhalzend verlangen op die manifestatie wacht.
31 τι ουν ερουμεν προς ταυτα ει ο θεος υπερ ημων τις καθ ημων
32 ος γε του ιδιου υιου ουκ εφεισατο αλλα υπερ ημων παντων παρεδωκεν αυτον πως ουχι και συν αυτω τα παντα ημιν χαρισεται
33 τις εγκαλεσει κατα εκλεκτων θεου θεος ο δικαιων
34 τις ο κατακρινων χριστος [ιησους] ο αποθανων μαλλον δε εγερθεις ος και εστιν εν δεξια του θεου ος και εντυγχανει υπερ ημων
31 Wat zullen wij dan zeggen ten aanzien van deze dingen? Indien God voor ons [is], wie tegen ons?
32 Hoe zal hij, die zelfs de eigen Zoon niet spaarde maar hem voor ons allen overgaf, ons ook niet met hem alle dingen goedgunstig schenken?
33 Wie zal beschuldigingen inbrengen tegen uitverkorenen Gods? God is degene die rechtvaardigt.
34 Wie [is het] die veroordeelt? De Messias [is het] die stierf, ja meer nog, die werd opgewekt, die ook aan de rechterhand van God is, die ook voor ons pleit.
Paulus heeft duidelijk het punt van afronding bereikt met betrekking tot de Gemeente. Alle noodzakelijke dingen die wij over die hemelse zonen Gods moeten weten zijn uitgebreid doorgesproken. Wat valt er dan nog te zeggen? Wat ons betreft, al wat wij kunnen zeggen is: "Hoe groots is dit alles! Wat een gunst is ons ten deel gevallen! Hoe schitterend onze erfenis om naar uit te zien!". De uit het hart komende respons kan alleen maar zijn: "Bedankt Vader, dat dit alles in uw Zoon mogelijk is geworden!".
De apostel zelf komt echter onder inspiratie van de geest tot een nog hogere gevolgtrekking. Als de zaak namelijk zo ligt als uiteengezet in al het voorgaande, als dat de strekking van het Evangelie is, wie of wat kan dan nog iets tegen ons ondernemen. Welke boze macht kan ons dan nog scheiden van de erfenis. En dat is precies het punt dat Paulus diep bij ons wil laten doordringen: Geen macht, geestelijk of fysiek, in hemel en op aarde, kan met succes verhinderen dat de Gemeente haar bestemming bereikt.
Natuurlijk moet het verzoenend sterven van Jezus nog tot een grote zegen leiden voor allen die er onvoorwaardelijk geloof in stellen. De Satan mag er dan wel mee voortgaan ons voor God 'zwart te maken', God zelf heeft ons al in een rechtvaardige positie voor zijn aangezicht gebracht. Wie zal ons dan veroordelen? We herinneren ons het antwoord op die vraag bij het begin van dit hoofdstuk:
Dus is er nu geen veroordeling voor hen die in Messias Jezus [zijn].
Want de wetmatigheid van de geest van het leven in Messias Jezus bevrijdde je van de wetmatigheid der zonde en des doods.
En terwijl de Tegenstander aanklachten tegen ons inbrengt op de wijze waarop hij ook ten nadele van Job sprak, spreekt Jezus zelf juist ten beste voor ons.
Daarbij kunnen we nog even terugdenken aan vers 27, waarin wij verzekerd werden van het feit dat zijn geest, die bij ons inwonend is, ons te hulp komt in onze onbeholpenheid om te bidden zoals het eigenlijk zou moeten en nodig is.
Vergelijk Job 1 en 2; alsook Psalm 27.
Bij het beantwoorden van zijn eigen vraag had Paulus blijkbaar de Jesajarol geopend vlak bij zich. Zeker niet vreemd, het Bijbelwiel in aanmerking nemend:
Hij is nabij, die mij recht verschaft; wie wil met mij een rechtsgeding voeren? Laten wij samen naar voren treden. Wie zal mijn tegenpartij in het gericht zijn? Hij nadere tot mij. Zie, de heer JHWH helpt mij, wie zal mij dan schuldig verklaren? Zie, zij allen vergaan als een kleed, de mot zal ze verteren (Js 50:8-9, nbg aangepast).
Hoewel de context wijst op een noodzakelijke vervulling in de Messias, is de profetie ook toepasselijk op het gehele Israël Gods, Gods uitverkorenen.
In vers 28 schreef de apostel dat voor hen die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede, voor hen die naar [het] voornemen geroepenen zijn. In de verzen waarmee hij dit hoofdstuk afsluit wordt die bewering meer dan bevestigd. De uitverkorenen komen tot hun bestemming; niets in de schepping kan hen scheiden van Gods liefde en ook niet van die van hun Heer, de Messias:
35 τις ημας χωρισει απο της αγαπης του χριστου θλιψις η στενοχωρια η διωγμος η λιμος η γυμνοτης η κινδυνος η μαχαιρα
36 καθως γεγραπται οτι ενεκεν σου θανατουμεθα ολην την ημεραν ελογισθημεν ως προβατα σφαγης
37 αλλ εν τουτοις πασιν υπερνικωμεν δια του αγαπησαντος ημας
38 πεπεισμαι γαρ οτι ουτε θανατος ουτε ζωη ουτε αγγελοι ουτε αρχαι ουτε ενεστωτα ουτε μελλοντα ουτε δυναμεις
39 ουτε υψωμα ουτε βαθος ουτε τις κτισις ετερα δυνησεται ημας χωρισαι απο της αγαπης του θεου της εν χριστω ιησου τω κυριω ημων
35 Wie zal ons scheiden van de liefde van de Messias? Verdrukking, of benauwdheid, of vervolging, of honger, of naaktheid, of gevaar, of zwaard?
Omwille van U worden wij heel de dag gedood, wij werden beschouwd als schapen ter slachting.
37 Maar in al deze dingen zijn wij meer dan overwinnaars door hem die ons liefhad.
38 Want ik ben ervan overtuigd dat noch dood, noch leven, noch engelen, noch overheden, noch tegenwoordige, noch toekomstige dingen, noch krachten,
39 noch hoogte, noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van Gods liefde die [is] in Messias Jezus, onze Heer.
Opmerkelijk is het citaat uit Psalm 44, vers 22 > Omwille van U worden wij heel de dag gedood, wij werden beschouwd als schapen ter slachting, een uitroep van Israëls Rest in de beklemming van haar diaspora. De overeenstemming is gelegen in het doodsgevaar dat beide delen van het Israël Gods bedreigt op weg naar haar bestemming. Maar het eerste deel van de Psalm schildert de wederwaardigheden van het uitverkoren volk op weg naar het Beloofde land. Dwars door alle moeilijkheden en gevaren heen bracht Jahweh God Israël op haar bestemming. Met Gods hulp waren zij superoverwinnaars, wat ongeveer de gedachte is van υπερνικωμεν [wij zijn onbetwiste overwinnaars]. Met de getrouwe Rest van de eindtijd zal het niet anders zijn.
Vergelijk Jz 24:1-13; Zf 3:14-20.
Hetzelfde geldt voor Jezus’ Gemeentelichaam; geen enkele duistere macht, hemels of aards van origine, kan ons in de aanloop naar de Opname met succes scheiden van Gods liefde die hij ons in zijn Zoon betuigt.
1 αληθειαν
λεγω εν χριστω
ου ψευδομαι
συμμαρτυρουσης
μοι της
συνειδησεως
μου εν
πνευματι αγιω
2 οτι
λυπη μοι εστιν
μεγαλη και
αδιαλειπτος
οδυνη τη
καρδια μου
1 Ik
zeg waarheid in [de] Messias,
ik lieg niet daar mijn geweten met mij getuigt in heilige geest,
2 dat
er bij mij een grote droefheid is, en een onophoudelijke pijn in mijn hart.
De
overgang van Paulus’ gloedvolle verzekering (aan het einde van hoofdstuk 8) dat
geen enkele macht noch enig schepsel de christelijke gemeente kan scheiden van
Gods liefde, op grond waarvan ze beslist haar glorierijke bestemming zal
bereiken, naar de uiting van zijn droefheid van hart - direct bij aanvang van
dit hoofdstuk – lijkt onverklaarbaar groot. Blikken we echter terug op de wijze
waarop de Brief tot nu toe werd opgebouwd, dan worden enkele zaken direct veel
duidelijker.
Vanaf
hoofdstuk 1, de vv 16 en 17, had de apostel de reddende kracht van het
Evangelie ontvouwd. Met Habakuk als vertrekpunt - de rechtvaardige, uit
geloof zal hij leven – had hij gewezen op Israëls prioriteit in dat
grootse voornemen van God: Eerst voor de Jood
alsook voor de Griek.
Uit
Lukas’ verslagen over Paulus’ zendingsreizen in de Handelingen, vernemen wij
dat de apostel zelf zich ook naar die voorrang voor de Joden richtte. Steeds
startte hij zijn prediking in of nabij een synagoge. Bijgevolg gingen in alle
plaatsen die hij bezocht Joden, proselieten en godvrezenden tot de eerste leden
van een nieuw gestichte gemeente behoren. Vergelijk Hn 13:14-16, 42-43.
En
zelfs in hoofdstuk 3 van onze Brief (de vv 29 en 30) had hij Israëls voorrang
gehandhaafd toen hij de vraag opwierp (en die vervolgens ook zelf
beantwoordde):
Of
is hij alleen de God van Joden? Niet ook van Heidenvolken? Ja, ook van
Heidenvolken. Indien God tenminste één [is], die
besnijdenis zal rechtvaardigen uit geloof en voorhuid door het geloof.
En
hierna, in 9:24 en 10:12, zal hij dat
nogmaals doen. Vanwaar dan Paulus’ hartenleed om Israël?
Antwoord:
Omdat de gebeurtenissen zich rond zijn eigen volk ongunstig hadden ontwikkeld. Wat
kwam er, wat het Evangelie betreft, eigenlijk terecht van de joodse privileges?
Waaruit kon worden afgeleid dat de reddende kracht van het Evangelie van
hun eigen Messias allereerst hen bereikte? En hoe stond het in dat verband met
de betrouwbaarheid van God zelf, met name de waarheid van de OT-beloften dat
'Jakob' als Abrahams directe zaad door hem gebruikt zou worden om - nog steeds
als een afzonderlijke entiteit, waarbij haar eigenheid behouden blijft - tot
zegen van de Heidenvolken te worden?
Uit 8:28-30 bleek dat de apostel de
geloofsrust kende dat God alle dingen doet samenwerken
ten goede van hen die door hem geroepen zijn, maar hoe stond het met de
realiteit van Gods roeping van Israël?
In
3:3-4 was die prangende vraag al eerder opgekomen, maar slechts ten dele
beantwoord: Indien sommigen ontrouw werden, zal
hun ontrouw toch niet de trouw van God tenietdoen? Mag dat niet geschieden!
Laat God echter waarachtig zijn maar ieder mens een leugenaar.
Welnu,
in dit hoofdstuk, vanaf vers 6, zal Paulus dieper op de kwestie ingaan en zelfs
drie hoofdstukken vol schrijven om de 'kwestie Israël' eens en voor altijd
helder te krijgen.
Dat
Paulus er een belangrijk punt van maakt dat zijn joodse broeders hem zeer ter
harte gaan en dat hij daarover beslist niet liegt, maar dat
-
hij er een eed op doet dat hij de waarheid spreekt in de Messias;
-
zijn geweten meegetuigt met hem;
-
hij daarbij de ondersteuning heeft van de heilige geest, onthult iets over de
sfeer van zijn relatie met hen.
Blijkbaar
was hij zich ervan bewust dat er binnen joodse kringen zwaar getwijfeld werd
aan het feit of hij zich nog wel bekommerde om zijn joodse verwanten en de
voorrechten van het jood zijn. En dat zo’n denkbeeld niet louter speculatief
was, zou kort hierna blijken bij zijn aankomst te Jeruzalem. Zie Hn 21:17-21, alsook de Inleiding.
Maar
ook wat hij reeds in deze Brief had geschreven, met name in hoofdstuk 2, dat de
Joden net zo goed zondaars waren als de Heidenen, en wat hij bijgevolg in 3:9
had geconcludeerd: Hebben wij [Joden] iets
voor? Volstrekt niet! Wij beschuldigden immers eerder én Joden én Grieken dat
zij allen onder zonde zijn, kon bij zijn joodse lezers
de indruk wekken dat hij nog maar weinig gaf om het joodse erfgoed. Niets is
echter minder waar:
3 ηυχομην
γαρ αναθεμα
ειναι αυτος
εγω απο του χριστου
υπερ των
αδελφων μου
των συγγενων
μου κατα σαρκα
3 Want
ik zou wel wensen zelf vervloekt te zijn, weg van de Messias, ten gunste van
mijn broeders, mijn verwanten naar vlees,
De
apostel is tot elk offer bereid indien dat ten goede zou komen aan zijn eigen
volk met wie hij de afstamming deelt van de voorvaders Abraham, Isaäk en Jakob
(Israël). Zelfs als dat αναθεμα zou
inhouden: een voorwerp van vloek; hijzelf weg, afgesneden, van Jezus en zijn
vleselijke verwanten voor hem in de plaats.
Uiteraard
spreekt Paulus in overdreven vorm; allereerst is Rm 8:28-29 ook voor hem van
kracht: Voor hen die God liefhebben, werken
alle dingen mee ten goede, voor hen die
naar [het] voornemen geroepenen zijn.
Want hen die hij tevoren kende,
bestemde hij ook tevoren [tot] gelijke
gedaante van het beeld van zijn Zoon. Zoals
geldt voor alle leden van de Gemeente, ligt ook Paulus’ bestemming en zijn
roeping daartoe van eeuwigheid bij God vast.
Maar
dat God nooit zijn bereidheid tot αναθεμα zou
aanvaarden, blijkt tevens uit het historische voorbeeld van Mozes, waaraan
Paulus zich kennelijk spiegelde. Toen Israël de zonde beging om een gouden kalf
te aanbidden, ontbrandde Gods toorn tegen het volk, waarbij hij tot Mozes
zei: Laat mij begaan, zodat mijn toorn
tegen hen ontbrandt en ik hen vernietig. Dan zal ik jou tot een groot volk
maken. Mozes pleitte echter voor het volk met de
bede: Maar nu, vergeef toch hun
zonden! Maar indien niet, wis mij dan
alstublieft uit uw boek.
Maar
die gang van zaken was te enen male onmogelijk bij God. Mozes zou niet
plaatsvervangend de toorn van God ondergaan: Maar
JHWH zei tot Mozes: Wie tegen mij gezondigd heeft, die zal ik uit mijn boek
wissen (Exodus 32). De enige die
plaatsvervangend de zonde kan dragen is uiteraard Gods eigen Zoon.
4 οιτινες
εισιν
ισραηλιται ων
η υιοθεσια και
η δοξα και αι
διαθηκαι και η
νομοθεσια και
η λατρεια και
αι επαγγελιαι
5 ων
οι πατερες και
εξ ων ο χριστος
το κατα σαρκα ο
ων επι παντων
θεος ευλογητος
εις τους
αιωνας αμην
4 die
Israëlieten zijn; aan wie het zoonschap en de heerlijkheid en de verbonden en
de wetgeving en de dienst voor God en de beloften[behoren],
5 van
wie de vaderen [zijn], en
uit wie de Messias [is] wat
het vlees betreft. Hij die over alles is, God, gezegend tot in eeuwigheid.
Amen!
Als
Paulus nu de voorrechten van het volk opsomt spreekt hij niet meer over hen als
Joden maar duidt hij hen aan als Israëlieten, daarmee erkennend
dat zij het volk vormen dat de door God aan Jakob geschonken
erenaam Israël draagt als teken van hun uitverkiezing en
roeping.
Toen Jakob
in het jaar 2266 AM de rivier Jabbok overstak ging een 'man' met hem
worstelen. Daardoor werd de gewrichtsholte van Jakobs dijbeen ontzet.
Diezelfde persoon deelde Jakob mee dat zijn naam voortaan Israël zou
worden genoemd (Gn 32:24-30). In de Studie Jakob had ik lief maar Esau haatte ik (2) wordt
aannemelijk gemaakt dat achter die 'man' Esau’s alterego in de hemelsferen
schuil ging, de demonenvorst Satan zelf, Gods grote Tegenstrever en de hater
van Israël.
Bijgevolg
kon het jaar 2266 AM voortaan aangemerkt worden als een nieuw vertrekpunt voor
het tellen der jaren van Israëls geschiedenis; in het bijzonder wanneer het zou
gaan om tijden van grote nood waaruit alleen God zijn uitverkoren volk van hun
vijanden zou kunnen redden.
Zie: Jakob bij de Jabbok
Voor
Israël ging hun roeping als Jakobs nakomelingen (zaad) met nog vele andere
voorrechten vergezeld. Paulus somt op:
•
Het zoonschap [υιοθεσια als
in 8:15], zoals blijkt uit Ex 4:22 toen Jahweh door Mozes tot de Farao liet
zeggen: Israël is mijn
zoon, mijn eerstgeborene. Zie
ook Hs 11:1.
Uit Jr 31:1-12 vernemen we dat God op basis van
dat zoonschap in de naaste toekomst een overblijfsel
van Israël uit de diaspora zal bijeenbrengen tot een glorierijk herstel (Vers 9
: Want ik ben Israël tot een Vader geworden).
Een
zelfde gedachte kan afgeleid worden uit de Jesajaanse herstelprofetieën. God
zal opnieuw Israëls Verlosser of Terugkoper worden, aangezien hij hun Vader is
en zij zijn zonen (en dochters) zijn; in het verleden, maar nog steeds.
Zie
onder meer: Js 43:6; 45:11-13; 63:16.
•
De glorie of heerlijkheid [δοξα].
Overal
waar Israël haar God Jahweh ontmoet maakt hij zijn heerlijkheid openbaar:
tijdens de woestijnreis (Ex 16:10); bij de Sinaï (Ex 24:16-17; bij de oprichting van de
Tabernakel (Ex 40:34) en later de tempel (1Kn 8:11). Op een
unieke, vertegenwoordigende wijze was God te midden van zijn volk aanwezig door
de heerlijkheid van het shekinahschijnsel boven het verzoendeksel van de
Verbondsark in het Allerheiligste, tussen de twee cherubim.
Dat die
speciale 'heerlijkheid' al sinds 587 v.Chr., toen de Eerste tempel werd
verwoest, niet meer in hun midden aanwezig was geweest en ook niet meer
terugkeerde bij de oprichting van de Tweede door Zerubbabel, was op zich al
veelbetekenend. Hetzelfde gold voor de Verbondsark. Vanaf die tijd werd er nog
slechts door God een tempelheiligdom toegestaan om de Messias te ontvangen
zodat hij de Wet volledig kon vervullen (Mt 5:17). Maar toen die, Gods eigen
Zoon, het ware, tegenbeeldige offer voor de zonde had gebracht, had ook die
Tweede tempel geen bestaansrecht meer. En dat God de zaken op die wijze
beoordeelde bleek wel in 70 AD toen hij de Romeinen liet begaan om ze grondig
te verwoesten.
•
De verbonden en de wetgeving.
Eigenlijk
behoren ook die twee voorrechten tot de openbaring van Gods heerlijkheid aan
Israël. In hoofdstuk 3 had
Paulus de vraag Wat
dan is het meerdere van de Jood? zelf
als volgt beantwoord: In de eerste plaats
dat hun de uitspraken Gods werden toevertrouwd. Te beginnen bij Abraham en het Verbond dat met hem werd
gesloten - in zijn zaad zou de mensheid gezegend worden – kwamen er na verloop
van tijd aanvullende goddelijke uitspraken die verdere richting gaven aan
Israëls functioneren binnen Gods bestemming met hen.
Met name kunnen we denken aan de rituele verbondssluiting
bij de Sinaï en de uitvoerige wetgeving die daarvan het gevolg was. De Tien
woorden (Geboden) worden in dat verband zelfs de woorden van het Verbond genoemd (Ex 24:7-8). In de Galatenbrief had Paulus al
uiteengezet welk doel God daarbij voor ogen stond:
Opdat de zegen van Abraham in Messias Jezus tot de
Heidenvolken zou komen… Waarom dan de Wet? Omwille van de overtredingen werd ze
toegevoegd totdat het zaad zou komen aan wie de Belofte was gedaan… Aldus werd
de Wet onze leermeester naar [de] Messias, opdat wij uit geloof gerechtvaardigd zouden
worden.
Later,
te beginnen bij koning Saul, maar na diens verwerping in het bijzonder met de
koningen David en Salomo, ging er binnen Israël een typologisch Messiasrijk
vanuit Sion (Jeruzalem) functioneren. En met David werd het belangrijke Verbond
gesloten voor een blijvend koninkrijk in zijn geslachtslijn, het zogeheten
koninkrijksverbond. Ook dat Verbond, dat uiteindelijk zal uitmonden in Jezus’
Millenniumheerschappij, ging Israël toebehoren.
Zie: 2Sm 7:11-29; Psalm 110; Js 9:5-6.
In
zijn Benedictus verwees Zacharias naar de
twee Verbonden die vooral voor Israël grootse beloften inhouden, het door God
met een eed bekrachtigde Verbond met Abraham en het koninkrijksverbond:
Gezegend de Heer, de God van Israël, want hij zag om naar zijn volk en bewerkte er verlossing voor en hij richtte een
hoorn van redding voor ons op in [het] huis
van David, zijn knecht, gelijk
hij in de loop der tijden door de mond van zijn heilige profeten sprak: redding
vanuit onze vijanden en uit [de] hand van allen die ons haten; om barmhartigheid te
betonen aan onze vaderen en zijn heilig Verbond indachtig te zijn, [de]eed die hij
zwoer jegens Abraham, onze vader; om
ons [de gelegenheid] te geven - na bevrijd te zijn uit [de] hand van
onze vijanden - hem onbevreesd dienstbaar te zijn, in godvruchtige trouw en
rechtvaardigheid voor zijn aangezicht, al onze dagen.
(Lk
1:67-75)
•
De dienst voor God. Grieks λατρεια, meestal
weergegeven met eredienst. In onze context doelend op de cultus waarmee Israël
gevolg gaf aan uitvoering van het Verbond en de wetgeving. We kunnen daarbij
denken aan de sabbatten, de periodieke feesten en de vele andere inzettingen
die onderhouden moesten worden en waarbij de offercultus bijna altijd een
voornaam aspect was van die 'eredienst'.
Aangezien
Paulus intussen goed begrepen had dat al die offers steeds weer in 'één en
dezelfde richting' wezen - de ultieme vervulling in het volkomen offer van de
Messias – moet het hem door de jaren heen in
toenemende mate zorg hebben gebaard dat de 'synagoge' juist die kern van het
Evangelie hardnekkig afwees, te meer daar het er alle schijn van had dat zijn
eigen actieve rol in het Evangelie daartoe niet in geringe mate bijdroeg!
•
De Beloften.
De
al eerder vermelde privileges kwamen alle voort uit Gods heilige uitspraken aan
de voorvaders; zoals Paulus naderhand aan zijn Hebreeuwse verwanten zou
schrijven: God, die in de oudheid veelvuldig en
op veel manieren tot de vaders sprak in de profeten. En
vrijwel al die openbaringen hadden op zich reeds het karakter van beloften.
Maar door de Beloften afzonderlijk te noemen vermeldt Paulus weer een ander
aspect van Gods genadige gunst jegens zijn Verbondsvolk. Zijn Woord, zijn
voortdurende leiding bij het onderweg zijn, zijn behandeling van hen als zonen
en dochters, de verbonden en wetgeving, kunnen slechts dan ten volle
gewaardeerd en beantwoord worden, wanneer de Israëliet het daarmee
samenhangende beloftekarakter onderkent, beloften die bovendien op
noodzakelijke vervulling zijn gericht.
Ze
moeten te eniger tijd, vooral binnen de tegenbeeldige tabernakel- en
koninkrijksregeling, tot uitvoering komen, tezamen met de vele andere
profetische beelden waaraan het OT zo rijk is.
Paulus
zelf had er tegen die tijd onvermoeibaar op gewezen dat in Messias Jezus al
heel veel van de OT-openbaring in vervulling was gegaan; zoals hij kort
hiervoor ook aan de Korinthiërs had geschreven:
Maar
God [is] getrouw dat ons
woord jegens jullie niet is Ja en Nee. Want de
Zoon van God, Jezus Messias die onder jullie
werd gepredikt door ons, door mij en Silvanus en Timotheüs, werd niet Ja
en Nee, maar is Ja in hem geworden.
Want hoevele beloften Gods er [zijn], in
hem [is] het
Ja; daarom ook [is] door hem
het Amen voor God, tot heerlijkheid, door ons.
Zoals
hij ook hierna in 15:8 zal schrijven. Jezus was namelijk juist een dienaar van
de besnijdenis, van Israël dus, geworden omwille
van Gods waarheid tot de bevestiging van de beloften der voorvaderen (Rm
15:8).
•
En daarmee is ook het laatste door Paulus vermelde voorrecht van de Israëliet
in beeld gekomen: Van wie de vaderen [zijn], en
uit wie de Messias[is] wat
het vlees betreft. Maar die voorvaders,
waartoe met name de patriarchen Abraham, Isaäk en Jakob behoren, zouden voor
Israëls geloof nu juist van unieke betekenis moeten zijn aangezien zij wél
geloof stelden in Gods beloften en zich er in hun levenswijze geheel door
lieten vormen en leiden. Zij werden daarvan niet weggeleid door Talmoedische
regelgeving en zogenaamd verdienstelijk wetticisme!
Welnu,
voor die geweldige, joodse privileges is er maar Eén die alle lof
toekomt: Hij die
over alles is, God, gezegend tot in eeuwigheid.
Amen!
6 ουχ
οιον δε οτι
εκπεπτωκεν ο
λογος του θεου
ου γαρ παντες
οι εξ ισραηλ
ουτοι ισραηλ
7 ουδ
οτι εισιν
σπερμα αβρααμ
παντες τεκνα
αλλ εν ισαακ
κληθησεται σοι
σπερμα
8 τουτ
εστιν ου τα
τεκνα της
σαρκος ταυτα
τεκνα του θεου
αλλα τα τεκνα
της επαγγελιας
λογιζεται εις
σπερμα
9 επαγγελιας
γαρ ο λογος
ουτος κατα τον
καιρον τουτον
ελευσομαι και
εσται τη σαρρα
υιος
6 Niet
echter alsof het woord van God heeft gefaald, want niet allen die uit
Israël [zijn] die [behoren
tot] Israël.
7 Noch
omdat zij zaad van Abraham zijn, zijn allen kinderen. Maar: In
Isaäk zal tot jou zaad genoemd worden.
8 Dat
is: niet de kinderen van het vlees die [zijn] de
kinderen van God, maar de kinderen van de belofte worden tot zaad gerekend.
9 Want
dit [is] het woord van de
belofte:
Omstreeks
deze tijd zal ik komen, en bij Sara zal er een zoon zijn.
De
in de vv 4 en 5 opgesomde voorrechten die Israël volgens Gods eigen
raadsbesluit gingen toebehoren vormde één grote voorbereiding op de komst van
hun Messias. Hoe was het dan mogelijk dat Israël, toen het tenslotte zover was,
hem in meerderheid afwees? Paulus moet blijkbaar geregeld met die kwestie geconfronteerd
zijn geworden en wellicht dat sommigen in dat verband opperden dat een en ander
er wel op moest duiden dat Gods raadsbesluit met de natie
verijdeld was en dat bijgevolg ook zijn Woord als vervallen moest worden
beschouwd. Israël zou dan bij God hebben afgedaan en tot die gevolgtrekking
kunnen enerzijds de gelovigen uit de Heidenvolken zijn gekomen, maar anderzijs
ook sommige Messias belijdende Joden.
De
oplossing van het vraagstuk is gelegen in Gods absolute vrijheid van handelen;
hij is dus ook volkomen vrij in de wijze waarbij hij te werk gaat op het punt
van uitverkiezing. Zo had hij, in een voor mensen ver verleden,
Israël verkozen voor een speciale zending bij de verwezenlijking van de aan
Abraham gedane belofte dat in diens zaad eens de Heidenvolken gezegend zouden
worden. Maar dat houdt niet meteen in dat allen die door geboorte tot het volk
Israël gingen behoren, daarin ook werkelijk een rol zullen spelen. In zijn
vrijheid van verkiezing kan God ook dan weer onderscheid maken en dat nu is
precies hetgeen hij heeft gedaan: Niet allen zijn Israël die uit Israël
zijn!
Voor
de absoluut soevereine God is er onderscheid tussen een Israël naar het vlees,
al Jakobs nakomelingen, en een waar Israël, in Gl 6:16, het Israël Gods genoemd.
Dat houdt in dat God zijn doel welke hij met de naam Israël verbond alleen
verwezenlijkt in hen die het ware volk van God vormen; in dit verband
specifiek: zij die op grond van geloof in Messias Jezus ware 'kinderen' werden
van Abraham. Voor Paulus vormde dan ook voortaan de Messias en het geloof in
hem de maatstaf waarmee gemeten wordt of men tot dat ware Israël van God
gerekend kon worden, een gedachte overigens die de apostel hiervoor al
uitgebreid had ontwikkeld in Galaten 3 en 4 en
in hoofdstuk 4 van
deze Brief.
Wij doen
er goed aan om ook in het vervolg van de Brief stevig vast te houden aan dit
hoogst belangrijke criterium, met name wanneer wij arriveren bij de zeer
omstreden tekst 11:26, waar sprake is van de redding van heel Israël. Met
het bovenstaande in gedachten is het te enenmale uitgesloten dat met dát Israël
het gehele joodse volk bedoeld zou zijn. Binnen de context van de edele Olijf,
waarvan de wortel der vetheid teruggaat op de
Abrahamitische belofte en het met hem gesloten Verbond, moeten we ook dan aan
het ware Israël Gods van Gl 6:15-16 denken: Want
noch besnijdenis is iets, noch voorhuid, maar een nieuwe schepping. En allen
die volgens deze regel het spoor zullen houden, vrede op hen en barmhartigheid;
ja, op het Israël Gods.
Paulus
onderbouwt de leer van Gods vrije keuze met een voor Israël zeer bekende
historische situatie. Abraham verkreeg twee zonen maar van Ismaël en Isaäk werd
specifiek de laatste door God verkozen om de lijn van het zaad der belofte voort
te zetten, richting de toekomstige vervulling. Paulus stelde daarmee onomwonden
vast dat lichamelijke afstamming niet zondermeer het recht verleent op de
eretitel zaad (of: kinderen) van Abraham.
Wij wijzen de lezer op het feit dat in de bekende Allegorie van Galaten 4 Abrahams twee zonen binnen een enigszins ander